KIRGIZ EDEBİYATINA YANSIYAN CEDİTÇİLİK HAREKETİ
Authors : E. Karsli
Pages : 80-98
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2020-10-26
Article Type : Research
Abstract :Türkistan’da 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve oluşumunu 20. yüzyılın başlarında tamamlayan Ceditçilik hareketi, İsmail Gaspıralı’nın öncülüğünde başta Tatarlar olmak üzere bütün Türk dünyasını doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemiştir. Tatar aydınlarından etkilenen Kırgız aydınları da Usul-ü Cedit anlayışı ile eğitim veren okullarda öğrenim görüp Kırgız halkını aydınlatma düşüncesi içinde olmuşlardır. Kırgız aydınları eserlerinde genel olarak; Çarlık döneminde toplumsal hayat içinde görülen aksaklıkları, halkın gelişen toplumsal düzenden geri kalmasını, yöneticilerin baskılarını ve eğitimsiz bir toplumu cehalet uykusundan uyandırmayı konu edinmişlerdir. Bu konuların eşiğinde Usul-ü Cedit mekteplerinin etkisi ile eğitim alanında gelecek kuşakların aydınlatılması yönünde yapılan çalışmalar, milli ve manevi bilinci oluşturma gayesi, ana dilde eğitimin önemine vurgu yapan ifadelere dönem eserlerinde sıkça karşılaşılmaktadır. Özellikle çocuklara eğitici nitelikte okuma kitapları, Kırgız tarihi ve kültürünü yansıtan eserler, Kırgız alfabesini oluşturma ve Kırgız Türkçesinin gelişimine yönelik matbuat çalışmaları, sözlü edebiyat geleneği ile icra edilen şiirler neşredilmiştir. Kırgız aydınlarının edebî çalışmaları doğrultusunda bu yazıda, Ceditçilik düşüncesinin gelişimi ve Kırgız edebiyatındaki genel manzarasından söz edilmektedir.Keywords : Kırgız edebiyatı, Ceditçilik, İsmail Gaspıralı, Ceditçi düşünce