- Türkoloji
- Issue: 105
- «Диуани хикметтегі» анатомиялық атаулардың түркі тілдеріндегі қолданыстарына байланысты салыстырмалы...
«Диуани хикметтегі» анатомиялық атаулардың түркі тілдеріндегі қолданыстарына байланысты салыстырмалы- салғастырмалы талдау
Authors : S. Utebekov
Pages : 112-140
View : 11 | Download : 3
Publication Date : 2021-03-31
Article Type : Research
Abstract :Makalede, sufi şair Hoca Ahmed Yesevî’nin meşhur eseri Divân-ı Hikmet’in Kökşetav nüshasındaki söz varlığında sayı bakımından önemli bir yer tutan organ adları, dilbilgisi açısından incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Divân-ı Hikmet’te tespit edilen aġız "ağız”, arḳa "sırt”, ayaḳ "ayak”, baġır "karaciğer”, baş, bel, boyun, iç, egin "omuz”, elig ~ el, ḳol, kög(ü)s "göğüs”, köz "göz”, ḳulaḳ, öpke "akciğer”, saç, saḳal, süngek "kemik”, tıl "dil”, uça "omuz, sırt”, yürek, yüz gibi yirmiyi aşkın organ adı ayrı ayrı başlıklar altında ele alınarak bu adların tarihî metinlerdeki ve çağdaş Türk lehçeleri ile ağızlarındaki kullanılışlarıyla ilgili bilgi verilmiştir. Türk lehçelerindeki kullanılışları izah edilirken, her organ adı hem sözlüksel hem de yapısal özellikleri bakımından karşılaştırılıp bazı kelimelerde meydana gelen ses olaylarından bahsedilmiştir. Bazı organ adlarının kökeni ve oluşumuyla ilgili dilciler tarafından ortaya atılan görüşler dile getirilmiş ve bu görüşler bilimsel açıdan incelenmiştir. Her adın gerçek ve mecazi anlamları ile bazı adların çok anlamlılığı üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte, eserin dilinde karşılaşılan somatizmlerin (içinde organ adları bulunan deyimler) Türk lehçelerindeki kullanılışları ve çeşitli anlamları hakkında malumat sunulmuştur.Keywords : Divân-ı Hikmet, Kökşetav Nüshası, Anatomi Terimleri, Organ Adları, Somatizmler.