RUSYA TÜRKLERİNDE MODERN EĞİTİMİN MİMARI: İSMAİL GASPIRALI
Authors : Y. Özkaya
Pages : 83-92
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2021-03-31
Article Type : Research
Abstract :Türkler, İslâmiyet’le ilk tanıştıklarında kendilerini asrın ihtiyaçlarına cevap verecek bir eğitim sisteminin içerisinde bulmuşlardı. Örgün eğitim bir taraftan devam ederken dinî alanda yetişkin eğitimi olarak da nitelendirilen yaygın eğitimin de devam ettiğini tarihi süreç içerisinde görmekteyiz. Asr-ı Saadet Dönemi ve sonrasında devam eden süreçte Birûnî, Farabî, Ali Kuşçu gibi âlimlerin ve filozoflar yaşadıkları dönem için çağdaş eğitimin birer örneği olarak görülmektedir. Fakat zamanla siyasi kargaşalar, Orta Asya’daki otorite boşluğu ve diğer sebepler bu eğitimi sekteye uğratmıştır. 16. asırda başlayan ve hızlı bir şekilde yayılan Rus işgali de Müslüman-Türk topluluklarının içe kapanmasına neden olmuştur. Çarlık dönemi Rusya’sında Rusya Türkleri arasında modern eğitimin 19. yy.ın ortalarında başladığı bilinmektedir. Özellikle bulunduğu konum itibariyle Osmanlı Devleti ve Avrupa’ya yakın olan ve buradaki gelişmelerden haberdar olan Azerbaycan’da modern eğitim sisteminin başladığını görmekteyiz. Seyyid Azim Şirvânî ve Mirza Şefî’ gibi aydınlar usul-i cedit tarzında eğitimi mekteplerde uygulamışlar, ders kitapları yazmışlar ama bu eğitim sistemini sistematik olarak yaygın bir hâle getirememişlerdir. Batılı anlamda yeni bir eğitim anlayışını öngören usul-i cedit eğitim sistemini ilk defa sistematik bir biçimde ortaya koyan Kırımlı gazeteci, yazar, düşünür, pedagog İsmail Gaspıralı’dır. Gaspıralı sadece usul-i cedit eğitimin yaygınlaşması için çaba sarf etmez. Aynı zamanda yetişkin eğitimi ya da halk eğitimi diye adlandırdığımız yaygın eğitimin de mimarıdır. Özellikle edebî eserlerinde bunu açıkça görmekteyiz. Burada yaygın eğitim olarak kastedilen eğitim, halkın uyanması ve modernleşmesi için toplumun yeniden inşa edilmesinde uygulanan metotlardır.Keywords : İsmail Gaspıralı, Örgün Eğitim, Yaygın Eğitim, Tercüman Gazetesi