Қазақтың дәстүрлі ат қою концепциясы және этнодеформациялық мобилизация
Authors : Roza Yesbalayeva
Pages : 126-144
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2021-12-30
Article Type : Research
Abstract :Мақалада қазақша есімдердің қойылу тарихы мен зерттелу мәселелері сөз болады. Қазақта есім қоюдың ресми және бейресми түрін нақтыладық. Қазақтың түп-төркіні түркі халықтарындағы есім қоюдың тарихи сипаты, дәстүр мен жаңашылдық, қазақша ат қоюдағы формалық ізденістерге зерттеу жасайды. Дәстүрлі ат қоюдың концептісі ұсынылып, классификациясы жасалады. Ұлттық дәстүрдегі ат тергеу түрлері мен ерекшеліктері ажыратылады. Қазақша ат қоюдың этнотанымдық ұғыммен байланысын ғылыми негіздеп, кісі есімдерінің этнодеформациялық мобилизациялану жағдайы талданады. Мақалада трансонимизация құбылысы арқылы халық жадында қалған тұлғалар Абылай хан, Қазыбек би, Қабанбай, Бөгенбай, Абай, Шоқан, Сəкен, Балуан Шолақ, Жаяу Мұса т.б. тарихи есімдеріне талдау жасалды. Қазақ халқындағы кісі есімдерінің қойылу үдерісіндегі әдет-ғұрып, наным-сенімдердің этнотанымдық ерекшеліктері ғылыми деректермен дәйектелді. Қазақ есімдерін қоғамда жəне күнделікті өмірде атқаратын функциясы мен құрылысына қарай ғалымдар пікіріне негіздеп бірнеше салаға топтастырдық. Ұлттық дәстүрге сай есімдердің этнотанымдық ерекшеліктері нақты талданып ғылыми айналымға ұсынылады. Бұл жобаны болашақта кеңейтіп, ғылымға есімдер онтологиясын ұсыну ойымызда бар. Кісі есімдерін қазақ халқы мінез-құлқына орай өзгертіп, ұғым мағынасында да атай беретіндіктен, мақалада аллегориялық кісі есімдер топтамасын жасап, ұсындық.Keywords : қазақша ат қою, ат қою концепциясы, ат тергеу, этнодеформация, этнодеформациялық мобилизация