- Asya Studies
- Vol: 6 Issue: 19
- ZEKİ VELİDÎ TOGAN’IN 1928-1932 YILLARI ARASINDA YAYINLANAN BAZI MAKALELERİ ÜZERİNE İNCELEMELER...
ZEKİ VELİDÎ TOGAN’IN 1928-1932 YILLARI ARASINDA YAYINLANAN BAZI MAKALELERİ ÜZERİNE İNCELEMELER
Authors : Zeynep Akarslan
Pages : 215-220
Doi:10.31455/asya.1035273
View : 11 | Download : 6
Publication Date : 2022-03-29
Article Type : Research
Abstract :Tarihçi, Türkolog ve siyaset adamı olan Zeki Velidî Togan, eğitimli bir aileden gelmektedir. Fikirleriyle Türk Dünyasının önemli bir kesimine etki eden Togan, Rusya’nın birbiri ardına ihtilal dalgalarıyla boğuştuğu XX. yüzyılın başında siyasi sahnede önemli bir rol sahibi idi. Velidî, bir dönem Ufa Müslümanlarının Rus Devlet Dumasındaki temsilcisi görevini yürüttü. Bu sırada patlak veren Bolşevik Devrimi sırasında doğduğu topraklar olan Başkurdistan’ın bağımsızlık mücadelesindeki lider isimlerden biri olan Togan, Başkırt Özerk hükümetinin önce harp bakanı sonrasında ise hükümet başkanı oldu. Başkırt hareketinin istenen sonuca ulaşamaması üzerine Türkistan topraklarına geçerek Basmacı hareketine dâhil olan Togan, Türkistan Millî Birliği’nin başına getirildi. Ancak Bolşeviklerin güçlerini toplayarak her türlü bağımsızlık hareketine karşı başarı kazandığı bu dönemde Türkistan’dan ayrılarak İran’a gitti. Togan’ın hayatının bundan sonraki evresi Hamdullah Suphi Tanrıöver tarafından Türkiye’ye davet edileceği döneme kadar sürekli yer değiştirmeyle geçti. İran’dan Afganistan’a ardından Türkiye’ye buradan da Avrupa’ya geçen Togan, bu dönemde ilmî araştırmalarına hız kesmeden devam etti. 1925 yılında resmî davetle Türkiye’ye gelen Togan, aynı yıl Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu. 1927 yılında ise İstanbul Darülfünunu tarih kürsüsünde göreve başladı. Togan, 1915 yılında St. Petersburg’da bulunduğu sırada tanıştığı ve kendisini askere gitmekten kurtaran Rus şarkiyatçı Barthold’un Türkiye’ye getirilmesinde önemli rol oynadı ve onun İstanbul’da gerçekleştirdiği konferanslarda tercümanlığını yaptı. 1930 yılında hazırlanan Türk Tarih Kitabı’na getirdiği eleştirilerden dolayı Türkiye’yi terk eden Togan Viyana’ya gitti. Belirli bir süre Almanya üniversitelerinde çalışan Togan, sonrasında Türkiye’ye dönmüş ve siyasi kimliğinden dolayı bir dönem hüküm giymiştir. Hayatta kaldığı süre boyunca siyasi kimliği ile ilim adamı kimliğini bir arada yürütmek zorunda kalan Togan, sayısız eser kaleme almıştır. Gittiği her ülkede gerçekleştirdiği kütüphane çalışmaları sırasında birçok önemli eserin gün yüzüne çıkmasına katkı sağlayan Togan, Türk tarihi açısından önemli birçok eser hazırlamıştır. Bu eserlerden Tarihte Usul metodolojik açıdan, Umumi Türk Tarihine Giriş Türk tarihini İslamiyet öncesi ve sonrasını derinlemesine ele alması açısından, Bugünkü Türkili Türkistan ve Yakın Tarihi ise Türkistan tarihi hakkındaki en önemli kaynak eser olması açısından günümüzde hâlâ başucu kitabı olarak kullanılmaktadır. Zeki Velidî Togan’ın birbiri ardına gerçekleştirdiği tüm seyahatlerinde yanında Abdülkadir İnan bulunmaktaydı. Togan, Türkiye’de bulunduğu dönemde Abdülkadir İnan ile birlikte Yeni Türkistan dergisini çıkarmış ve burada birçok makale yayınlamıştır. Togan’ın 1928-1932 yılları arasında kaleme aldığı sayısız yazısı olmakla birlikte bu çalışmada; Türkistan Mecmuası, Yeni Türkistan ve Atsız Mecmua dergilerinde yayınlanan yazılarının örneklerine yer verilmiştir. Çalışmada bahsi geçen makaleler Osmanlı Türkçesinden transkript edilmiş, kronolojik olarak sıralanmış ve Togan’ın 1928-1932 yılları arasındaki fikri dünyası bu yazılar üzerinden ortaya koyulmaya çalışılmıştır.Keywords : Zeki Velidî Togan, Türk tarihi, Türkistan Mecmuası, Yeni Türkistan, Atsız Mecmua