- Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 6 Issue: 4
- DOĞULU BİR MÜSTAĞRİB; AHMET MİTHAT EFENDİ (1844-1912)
DOĞULU BİR MÜSTAĞRİB; AHMET MİTHAT EFENDİ (1844-1912)
Authors : Nur Sümeyra Yalim
Pages : 434-450
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2019-04-30
Article Type : Research
Abstract : Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ilk Türk romancı olmasının yanı sıra, edebî türlerde birçok ilki Türk edebiyatına kazandırmış, döneminin en önemli münevverlerinden birisidir. Ahmet Mithat Efendi edebiyatçılığının dışında, tarihçi, öğretmen, müteşebbis, matbaacı, gazeteci, aynı zamanda gazete sahibi, devlet memuru; fakat en önemlisi çalışmayı bir aşk olarak niteleyip, hayatı boyunca da bu aşka sadık kalarak üzerine aldığı tüm vazifelerde çok çalışan, fikir ve mücadele adamıdır. Ahmet Mithat Efendi’nin Batı karşısında aldığı tutum ise tüm bu özellikleriyle yakından ilgilidir. Sırasında Batı’ya karşı hayranlığını gizlemeyerek, terakki adına değerlendirdiği her şeyin alınması gerektiğini söyleyen Ahmet Mithat Edendi, sırasında da Batı’nın üstünlüğü karşısında ne yapılması gerektiği noktasında kafa yoran, Batı’nın Osmanlı ve İslam ülkeleri üzerindeki nüfuzuna karşı alınması gereken önlemleri sıralayan ve bunları okurlarına durmaksızın anlatan, kısaca bir "derdi” olan önemli bir şahsiyet olmuştur. Bu derdinin temelini kuşkusuz Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalışı ve yanlış Batılılaşma sorunu oluşturmaktadır. Ona göre, Batı’nın bu gelişimini anlamanın en iyi yolu, Batı’yı yakından tanımaktır. Bu minvalde Batı’yı tanımak için çocukluğundan itibaren Batı kaynaklarına yönelmiş, Batı’yı tanıtmak için ilerleyen zamanlarda bu birikimlerini halka aktarmış; gerçek manada, 1889’da Müsteşrikler Kongresi’ne katılmak vesilesiyle, Batı’yı çok yakından tanıma fırsatı bulmuştur. Birçok oryantalistin karşısına ‘Doğulu Bir Müstağrib’ olarak çıkmış, Doğu’yu; özelde Osmanlı’yı tanıtmak amacıyla orada bulunmasına rağmen; Batı’yı en ince ayrıntısına kadar tanımak için büyük gayret sarf etmiştir. Bu seyahat esnasında Batı’nın, Doğu’yu ve İslamiyet’i yanlış bildiğini gözlemlemiş, doğrusunu anlatmak için bir mücadele ve müdafaaya girişmiştir. Bu makale, Ahmet Mithat Efendi’nin Müsteşrikler Kongresi’nin ardından İstanbul’a döndüğünde, gözlemlerini aktardığı ‘Avrupa’da Bir Cevelan’ isimli kitabında, kendisinin ifadesi olan ve kendini Batı karşısında tanımlamak için kullandığı "müstağrib” kelimesinden yola çıkarak, bu yönünün incelenmesini amaçlamaktadır.Keywords : Ahmet Mithat Efendi, Doğu-Batı, Osmanlı, Batılılaşma, Müstağrib