- Akdeniz Sanat
- Vol: 13 21. Uluslararası Ortaçağı ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri
- Geç Antik Çağdan Günümüze Tyana (Kemerhisar)
Geç Antik Çağdan Günümüze Tyana (Kemerhisar)
Authors : Osman Doğanay, Bülent Işler
Pages : 639-648
View : 14 | Download : 2
Publication Date : 2019-10-01
Article Type : Research
Abstract :Tyana, Niğde İli Bor İlçesi yakınlarında, üzerinde günümüzde Kemerhisar Beldesi’nin kurulu olduğu bir höyük yerleşmesidir. Tarihi kaynaklar ve günümüze ulaşabilmiş mimari anıtlar yerleşimin Hititler Dönemi’nden başlayarak günümüze kadar kesintisiz iskân gördüğünü göstermektedir. Araştırmacıların büyük bölümü tarafından M.Ö. II. bin Hitit çivi yazılı belgelerinde adı geçen Tuwanuva yerleşmesinin şimdiki Kemerhisar olduğu kabul edilmektedir. Geç Roma Dönemi’nde Tyana olarak yansıyan bu ismin Tuwanuva ile ses benzerliği, buradaki en erken yerleşimin M.Ö. II. binyıla kadar uzandığının bir kanıtı gibi görülmektedir. Ancak Roma öncesi döneme ilişkin arkeolojik verilerden yoksun olmamız sebebiyle Tyana kentinin M.Ö. II. bindeki dokusu üzerinde bir yorumda bulunmamız şimdilik mümkün değildir. Tarihi kaynaklardan M.Ö. II. binyıla kadar uzanan bir geçmişe sahip olduğu anlaşılan höyük üzerinde bilhassa geç antik çağda yoğun bir yapılaşmanın olduğu görülmektedir. Bu yapılaşma Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde de kesintisiz olarak devam etmiş ve yerleşim günümüzde orta ölçekli bir kasaba durumuna gelmiştir. Daha çok geç Roma evresindeki kente su sağlayan havuzu ve su kemerleriyle bilinen yerleşimde, 13 yıldır sürdürülen kazılar sonucunda ortaya çıkartılan Hıristiyanlık Dönemi’ne ait bir kilise, vaftizhane ve ek yapılar yerleşimin Bizans Dönemi’nde de önemli bir merkez olduğunu kanıtlamaktadır. Kazılarda ortaya çıkartılan duvarlar, geç antik çağda kentin sur duvarıyla çevrelendiğini gösterir. Bölgenin Selçuklu devletinin eline geçmesiyle, eski yerleşimin üzerine Türk Dönemi’nde dini ve sivil yapılaşma sonucunda yeni bir kent dokusu oluşmuştur. Halen kullanılmakta olan günümüze ulaşabilmiş yapıların büyük bölümü de Türk Dönemi’ne aittir. Kentin geçmişinden dolayı tüm yerleşim alanı 1., 2. ve 3. derece arkeolojik sit olarak tescili yapılmış, 2017 yılında Koruma Amaçlı İmar Planı’nın kabul edilmesiyle de kentin tarihi dokusu koruma altına alınmıştır. Kentte 13 yıl süren İtalyan kazılarından sonra, 2016 yılında Niğde Müzesi başkanlığında ve Doç. Dr. Osman Doğanay bilimsel danışmanlığında başlattığımız yeni dönem araştırma, kazı ve restorasyon çalışmaları kapsamında Kemerhisar’daki geç antik dönemden günümüze kadar süregelen yapılaşmaya dair ilk tespitlerimiz bu çalışma kapsamında kısaca değerlendirilecektir. Böylelikle günümüze ulaşabilmiş yapılardan yola çıkarak kentin, geç antik çağdan günümüze gelişimi ortaya konulması amaçlanmaktadır. Söz konusu mimari yapılaşma kapsamında kentteki Roma İmparatorluğu Dönemi su sistemlerine dair yapılar (havuz, su kemeri ve hamam) ve tapınaklar, Bizans Dönemi kilise ve vaftizhane, Türk Dönemi’nde cami, mescit ve hamamlar, Cumhuriyet Dönemi sosyal yapıları ve yöresel konutlar ile bunlara ait mimari parçalar çalışmamız kapsamında ele alınacak konuların başında gelmektedir.Keywords : Niğde, Bor, Kemerhisar, Tyana, Arkeoloji, Türk Dönemi, Mimari