- Akdeniz Sanat
- Vol: 13 21. Uluslararası Ortaçağı ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri
- Doğu’dan Batı’ya Bir Öykünme Örneği: ‘Smyrna’ Halıları
Doğu’dan Batı’ya Bir Öykünme Örneği: ‘Smyrna’ Halıları
Authors : Gülgün Yilmaz
Pages : 425-434
View : 7 | Download : 3
Publication Date : 2019-10-01
Article Type : Research
Abstract :17. yüzyılda Hollanda, Güneydoğu Asya ile deniz ticaretini düzenlemek amacıyla 1602 yılında kurulan Doğu Hint Şirketi (VOC = Verenigde Oost-Indische Compagnie) sayesinde giderek zenginleşti. Doğu Hint Şirketinin kurulması ve deniz ticaretindeki üstünlüğün İspanya ve Portekiz’den Hollanda’ya geçmesi, Osmanlı Devleti’yle de ticari anlaşmaların yapılmasına neden oldu. 1612’den itibaren kapitülasyonlar ile Türk hakimiyetindeki Akdeniz’de Hollanda’nın ticari ağı sıkılaştı. Hollanda ile Osmanlı Devleti arasında, 1620-1625 yıllarında pek çok ahidname düzenlendi. Hollandalı tüccarlar 1650’lerden itibaren İzmir limanını kullanarak, ticaret ağlarını İzmir çevresinde yoğunlaştırdı. İzmir Protestan kilisesinin arşivlerinde, Hollandalı tüccar ailelerine ait 19. yüzyıla değin izlenebilen kayıtlar nesiller boyu süren yerleşimin belgeleridir. 1660-1670 dönemi, Batı Anadolu halılarının Hollanda resimlerinde en çok yer aldığı yıllardır. Özellikle günlük yaşam sahnelerinde çok sayıda ressam masa ve duvar örtüsü olarak kullanılan Anadolu halılarına yer vermiştir. Bu da İzmir limanı ve çevresindeki yoğun ticaretin sonucudur. 17. yüzyıldan 20. yüzyıla uzanan bir gelenekle Batı Anadolu halılarının taklitleri Hollanda’nın Deventer şehrinde kurulan halı fabrikalarında dokunmuştur. İlk taban halısı fabrikaları Amersfoort’ta ve kraliyete bağlı olarak Deventer’da 1797 yılında kurulmuş, buradaki üretimde 17. yüzyıldan beri süregelen halı ticaretiyle özdeşleşmiş İzmir limanının ismi yaşamaya devam etmiştir. Koninklijke Vereenigde Tapijtfabriek (KVT) Deventer’deki "Smyrnastraat” yani "İzmir Caddesi”nde kurulmuş, el tezgahlarında dokunan Anadolu motifleriyle bezeli halılara "Smyrnatapijten” yani "İzmir halıları” adı verilmiştir. Smyrna / İzmir halısı olarak adlandırılan Hollanda dokumaları özellikle doğu halılarına düşkünlüğü ile tanınan Kral III. Willem’in (1817-90) sarayında pek çok mekanı süslemektedir. İzmir ismi hem fabrikanın kurulduğu caddede, hem de fabrikanın üretimi olan Anadolu kökenli motiflerle süslü halılarda, Türk sanatının dünyaya bıraktığı izlerden biri olarak, yaşamaya devam etmektedir.Keywords : Hollanda, Osmanlı, İzmir halıları, sanatsal etkileşim