- Akdeniz Sanat
- Vol: 13 21. Uluslararası Ortaçağı ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştımaları Sempozyumu Bildirileri
- Tire Çeşmelerinde Devşirme Malzeme Kullanımının Düşündürdükleri
Tire Çeşmelerinde Devşirme Malzeme Kullanımının Düşündürdükleri
Authors : Elif Karabacak
Pages : 246-264
View : 6 | Download : 2
Publication Date : 2019-10-01
Article Type : Research
Abstract :Devşirme malzeme Anadolu’nun Türk Dönemi’nde sıklıkla tercih edilen bir yapı malzemesi olsa da bir mimari elemanın farklı bir yapıda yeniden kullanılması Anadolu’ya Türklerin yerleşmesinden çok daha önce, farklı coğrafyalarda da var olan bir uygulamadır. Bu kullanımın nedenleri ve sosyal-kültürel altyapısı ile ilgili olarak çok sayıda fikir ve tartışma söz konusu olsa da araştırmacılar arasında genel olarak devşirme malzeme kullanımının estetik kaygılı ya da yapı malzemesi olarak ihtiyaç odaklı bir uygulama olduğu görüşü hakimdir. Türk Dönemi’nde farklı işlevlerdeki yapılarda, çeşitli şekillerde kullanılan devşirme malzeme, çeşme yapılarında da tercih edilmiştir. Bu uygulamanın olduğu yerler ise genellikle Türk Dönemi öncesi yerleşim gören, ya da yakınlarında antik bir merkez olan bölgelerdir. Dolayısıyla Türklerin yerleşimi ile birlikte yeni iskan faaliyetlerinde antik yapı malzemeleri yeni bir kullanım alanı bulmuştur. Bildirimizde konu ettiğimiz Tire, Küçük Menderes -Kaystros- Vadisi’nde yer alması dolayısıyla her dönem iskan görmüş bir kent olmuştur. Thira, Teira, Apeteria, Thyraia gibi isimlerle anılmış ve tarih boyunca bir çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Roma ve Bizans dönemlerinde Ephesos hinterlandında yer alan ve piskoposluk listelerinde adı geçen kent, 1302 yılında Türk hakimiyeti altına girmiştir. Dolayısıyla kentin antik yapı malzemesi de Türklerin bölgede hakimiyet sağlamasının ardından başlatılan inşa faaliyetlerinde ikinci bir kullanım görmüştür. Tire’de yer alan "Peşrefli Köyü Çeşmesi”, "Derekahve Çeşmesi”, "İsabey Cami Çeşmesi”, "Çatalçeşme”, "Sülüklü Çeşme”, "Yeğenağa Çeşmesi”, "Yahşi Bey Cami Çeşmesi”, "Çeşme Alanı Çeşmesi” gibi çeşmeler hem antik dönem hem de Bizans taş eserlerinin devşirme malzeme olarak kullanıldığı su yapılarıdır. Bildirimizde Tire ilçesinde bulunan, sözünü ettiğimiz Türk Dönemi çeşme yapılarında kullanılan devşirme malzemelerin tanıtılması, kaynağının araştırılması ve bu uygulamanın kentin Türk dönemi öncesine ilişkin sunduğu veriler değerlendirilecektir.Keywords : Tire, Çeşme, Devşirme, Mimari plastik, Bizans