- Animal Health Production and Hygiene
- Vol: 5 Issue: 2
- Erken Yaşam Stresi ve Etkileri: Maternal Separasyon
Erken Yaşam Stresi ve Etkileri: Maternal Separasyon
Authors : Mehmet Ekici, Muharrem Balkaya
Pages : 454-466
View : 13 | Download : 5
Publication Date : 2016-06-01
Article Type : Research
Abstract :Özbilgi/Amaç: Yaşamın erken dönemlerindeki kötü deneyimler sonraki yaşam süreçlerinde depresyonu ve anksiyeteyi de içeren psikopatolojik durumların insidansını artırmaktadır. İnsanlarda prenatal veya erken postnatal stresli bir çevrenin gelişmeyi olumsuz etkilediği ve yaşam boyu sağlık problemlerine neden olduğu, özellikle de mental hastalıklara yatkınlığı artırdığı rapor edilmiştir. Sıçanlarda anne-yavru ilişkisine postnatal manipülasyonların kronik etkisi 50 yılı aşkın süredir deneysel olarak çalışılmaktadır. Erken yaşam stresi modeli olarak fare ve sıçanlarda maternal separasyon MS ve maternal deprivasyon MD protokolleri yaygın şekilde kullanılmaktadır. MS postnatal 2-14. günler arasında günde 3 saatlik anneden ayırma, MD ise postnatal 9. günde 24 saatlik anneden ayırma periyodu olarak tanımlanmaktadır. Fare ve sıçanda MS ve MD deney modelleri kullanılarak insanlarda neonatal stresin yetişkin dönemdeki etkileri davranış, endokrin cevap, vb. incelenmektedir. Rodentler postnatal ilk 3 haftalık dönemde annelerine bağımlıdır ve özellikle ilk 2 hafta sıçan beyninin gelişmesinde kritik öneme sahiptir. Beyin gelişimi insanlarda gebeliğin 9. ayında pik yaparken, sıçanlarda postnatal 2. haftada gerçekleşmektedir. Erken dönemde yaşanan bir MS beyinde kalıcı morfolojik değişiklikler oluşturabilir. Çalışmalar MS’in yaşam boyu hipotalamo-hipofizer-adrenal HPA eksenin hiperaktivitesine neden olabildiğini ve uzun süreli MS’in beyin bölgelerinin serotonerjik, noradrenerjik, dopaminerjik, GABAerjik, glutamaterjik ve endokannoboid sistemler ile BDNF miktarlarında kalıcı değişikliklere neden olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç: Bu derlemede bir erken yaşam stresi modeli olarak MS ve MD; nöral, immun, endokrin, üreme, gastro-intestinal sistem, intestinal mikrobiyota, enerji döngüsü, metabolik süreçler, metabolik sendrom ve vücut ağırlığı üzerine etkileri yönünden değerlendirilmektedir.Keywords : Maternal separasyon, erken yaşam stresi, davranış, hayvan modeli