- Atlas Sosyal Bilimler Dergisi
- Vol: 1 Issue: 2
- KARADENİZ’İN KUZEYİNDE İKİ KARDEŞ KAVİM: PEÇENEKLER VE KUMAN- KIPÇAKLARIN MÜNASEBETLERİ ÜZERİNE...
KARADENİZ’İN KUZEYİNDE İKİ KARDEŞ KAVİM: PEÇENEKLER VE KUMAN- KIPÇAKLARIN MÜNASEBETLERİ ÜZERİNE
Authors : Cihan Yalvar
Pages : 7-19
View : 10 | Download : 4
Publication Date : 2018-05-01
Article Type : Other
Abstract :İki kardeş kavim olarak adlandırılan Peçenekler ile Kuman-Kıpçaklar, 582 yılında Göktürk Kağanlığı’nın ikiye ayrılmasından sonra oluşan Batı Göktürk Kağanlığı’na tabi idiler. Kaşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınan Divan-ü Lugati’t Türk’e göre yirmi dört Oğuz boyundan birisi olarak ifade edilen Peçenekler’in KumanKıpçaklar ile ilk münasebetleri 751 yılında yapılan Talas Savaşı sonrasında başlamıştır. Bu savaş sonrasında Peçenekler, Karluklar tarafından yenilmiş ve Kuman-Kıpçaklar ile komşu olmuşlardır. Hunlar’dan itibaren bilinen Kuzey göç yollarını takip ederek Karadeniz’in Kuzeyi’ne gelen Peçenekler, Kuzey ve Doğu bölgelerinden tekrar Kuman-Kıpçaklar ile komşu olmuşlardır. Karadeniz’in Kuzeyi’nin bizim için önemi Hunlardan başlayarak Kuman- Kıpçaklar’a kadar Türklüğün filizlendiği stratejik noktalardan birisi olmasıdır. Kaynakların zengin bir kavim olarak belirttiği Peçenekler çevresinde bulunan tüm kavimler ile her zaman mücadele halinde olmuşlardır. Bu mücadelelerin en önemli kısımlarını onların Kuman-Kıpçaklar ve Bizans ile yaptığı mücadeleler oluşturmuştur. Bizans İmparatorluğu kendisine türlü zorluklar çıkartan bu kavmi paralı asker olarak ordusuna almış ve onları Anadolu’da Selçuklular’a karşı kullanmıştır. 1087 yılında Bizans ile Peçenekler arasında gerçekleşen Derster; bir diğer adı ile Silistre Savaşı sonrasında bu iki kardeş kavmin arası açılmaya başlamıştır. Bu sıralarda Bizans İmparatorluğu; Anadolu’dan Selçuklular, Ege bölgesinden Çaka Bey ve Balkanlardan ise Peçenekler tarafından sıkıştırılmış durumdaydı. Bizans, siyaseti gereği Peçenekler ile arası açılan KumanKıpçakları kullanarak 29 Nisan 1091 yılında Lebunium Savaşı’nda Peçenekler’i ağır bir mağlubiyete uğratmışlardır. Böylece Bizans, Balkanlardaki tehdidi ortadan kaldırmış ve Çaka Bey’in Bizans çevresinde oluşturmaya çalıştığı ittifak zincirini de kırmayı başarmıştır. Lebunium Savaşı sonrasında geriye kalan Peçenek gruplarının bazıları Bizans tarafından Vardar Nehri civarına bazıları Macaristan’da yer alan Peşte ve Fertö’ya yerleştirilmiş, geriye kalanlar ise Uzlar’a ve Kuman-Kıpçaklar’a tabi olarak hayatlarını idame ettirmişlerdir. Bu makalede Peçeneklerin ortaya çıkışları ve Karadeniz’in Kuzeyi’ne ulaşmalarından, siyasi hayatlarının sona ermesine kadar gelişen süreçte Kuman-Kıpçaklar ve dolaylı yoldan Bizans İmparatorluğu ile gelişen ilişkileri ele alınacaktırKeywords : Kuman-Kıpçak, Peçenek, Bizans İmparatorluğu, Derster Silistre Savaşı, Lebunium