- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Issue: 73
- Ayntâb’ın İktisadi Hayatında Ermeniler ve Yahudiler (XVIII. Yüzyıl Sonu)
Ayntâb’ın İktisadi Hayatında Ermeniler ve Yahudiler (XVIII. Yüzyıl Sonu)
Authors : Adem Çalişkan
Pages : 186-197
Doi:10.54614/JTRI.2022.4568
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2022-01-30
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmanın amacı H.1209 Tarihli D.CMH. d. 26989 Numaralı Cizye Muhasebe Defterinden hareketle Ayntâb’da yaşayan Ermenilerin ve Yahudilerin iktisadi durumları hakkında bilgi vererek literatüre katkı sunmaktır. Elde edilen bulgular ayrıca kentte bulunan keşişler ve şehir dışından gelen gayrimüslimler hakkında da bilgilere ulaşmamızı sağlamıştır. İncelenen deftere göre, şehirde Müslim ve gayrimüslim cemaatlerin ayrı ve birlikte yaşadığı yerleşim yerlerinin olduğu tespit edilmiştir. Ayntâb’a şehir dışından gayrimüslimlerin gelmesi kentteki gayrimüslim nüfusunun artmasını sağlamıştır. Tespitlere göre kentin 19 mahalle ve köylerinde gayrimüslimler yaşamaktadır. Ayrıca şehirde Hâyk-ı Müslüman ve Hâyk-ı Zimmîyan isminde dini temelli iki mahalle vardır. Ancak Hâyk-ı Müslüman mahallesinde gayrimüslimlerin oturması kentte dinî, sınıfsal ya da kapalı bir cemaatleşme olmadığını göstermektedir. Yine defterden gayrimüslimlerin akrabalık bağlarının tespiti sağlanmıştır. Kentte çok sayıda fırın, bedesten ve han olması şehrin zanaat ve ticari açıdan canlılığına işaret etmektedir. 70 farklı mesleğin gayrimüslimler tarafından yapılmış olması kentte mesleki bir tekelleşmenin olmadığını ve gayrimüslimlerin lonca teşkilatı içinde yer aldıklarını göstermektedir. Öyle ki şehirde bazı Ermeniler baba meslekleri ya da yapmış oldukları meslekler ile tanınmaktadır. Ermenilerden hekimlik ve kuyumculuk gibi elit meslek sahibi olanlarda vardır. Kentte yaşayan Ermeni ve Yahudiler cizyelerini ekonomik durumlarına göre ödemiştir. İncelenen deftere göre şehirde cizye ödeyen nefer sayısı 2.496’dır ve bunlardan toplamda 9.402.75 kuruş cizye tahsil edilmiştir. Ayrıca şehirdeki gayrimüslim din adamlarından da cizye alınmıştır. Cizye ödeyen Ermeniler ve Yahudiler bir birlerinin cizye vergisine kefil olduğu gibi Müslümanlardan da cizye vergisine kefil olanlar vardır. Bu durum şehirde Müslüman-gayrimüslim ilişkilerinin güvenilir ve sağlam temelli olduğunu göstermektedir.Keywords : Osmanlı, Cizye Muhasebe Defteri, Ermeni, Ayntâb, Ermeni, Yahudi