- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Issue: 67
- Bayburtlu Zihnî’nin Hikâye-i Garîbe Adlı Eserinin Kaynağı
Bayburtlu Zihnî’nin Hikâye-i Garîbe Adlı Eserinin Kaynağı
Authors : Gülhan Atnur
Pages : 353-366
Doi:10.14222/Turkiyat4300
View : 10 | Download : 5
Publication Date : 2020-01-31
Article Type : Research
Abstract :Bayburtlu Zihnî, Divanı, Sergüzeştnâmesi ve Hikâye-i Garîbesi ile tanınan bir şair ve yazardır. Hakkında bu güne kadar az çalışma yapılmıştır. Önemli çalışmalar Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu ile Saim Sakaoğlu’na aittir. Hikâye-i Garîbe, Zihnî’nin nasir yönünü göstermektedir. Bu makalede eserin daha önce tespit edilen bir nüshasına ilave olarak İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalarda bir, Mısır Milli Kütüphanesi’nde de bir adet olmak üzere iki yeni nüshası tespit edilmiştir. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalardaki nüsha ayrıntılı olarak tanıtılmış; Mısır’dakine ise çabalara rağmen ulaşılamamıştır. Hikâye-i Garîbe’nin elde olan yazmalarında Zihnî’nin olayı Abdullah Bey’den dinlenerek yazdığı belirtilmesine rağmen bu güne kadar hikâyeye ait tarihi kayıtlarla ilgili bir araştırma yapılmamıştır. Oysa Abdullah Bey’in anlattığı hikâyenin sözlü tarih açısından kıymeti, bunun Hikâye-i Garîbe’ye yansıtılış şekli ve tarihî vesikalarda olayların yer alıp almadığı önemlidir. Bu makalede Hikâye-i Garîbe’nin kaynağı sözlü tarih kuramı açısından ele alınmıştır. Tarih ve sözlü tarih çalışmalarında sıkça yer verilen rivayetçi anlatım hikâyede Abdullah Bey’e aittir. Bayburtlu Zihnî onun anlattıklarına şiirler ekleyerek telif bir eser meydana getirmiştir. Sözlü tarihte kanıtların ne derecede güvenilir olduğu tartışılan konulardandır. Hikâyedeki olaylar Bayburt Voyvodası Sadullah Bey’in idamıyla başlamaktadır. Kullanılan tarihler, dönemin valileri, olaylarıyla ilgili diğer kişiler ve bilgilerden yola çıkıldığında hikâye gerçek bir olaydan alınmışsa bu kişilerin hepsine veya bazılarına Osmanlı tarihiyle ilgili kaynaklarda tesadüf edilmesi gerektiği düşüncesinden hareket edilerek bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada yedisi Sadullah Bey’e biri Sadullah Bey’in karısına biri de bunların oğulları Abdullah Bey’e ait dokuz belgeye ulaşılmıştır. Makalede bu belgelerin Hikâye-i Garîbe ile örtüşen noktaları ortaya konmuş, Hikâye-i Garîbe’nin gerçek bir olaydan kaynaklandığı belirtilmiş, sözlü tarihin kanıtlarının da güvenilir olabileceği ve geçmişi bilme ve anlamada katkısının bulunabileceği tespiti yapılmıştır.Keywords : Hikâye, Bayburtlu Zihnî