- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Issue: 65
- Orhun Abidelerinde Türk Mekân Algısı
Orhun Abidelerinde Türk Mekân Algısı
Authors : Memet Kuzey
Pages : 207-220
Doi:10.14222/Turkiyat4132
View : 8 | Download : 5
Publication Date : 2019-05-31
Article Type : Research
Abstract :Beşeri faaliyetler mekân üzerinde gerçekleşir. Toplumlar, mekânlar üzerinde kalıcı izler bıraktıkları gibi, kendileri de mekânlardan derin izler taşırlar. Türk milletinin mekâna nakşettiği izlerden biri olan Orhun Abideleri, Türklerin bulundukları mekânları nasıl algıladıklarını ve nasıl yorumladıklarını belirlemek açısından önemlidir. Orhun Abidelerinde evren bir bütün olarak gök ve yer-sudan oluşmaktadır. Gök bu bütünün en kutsal mekânıdır. Yer-su ise gök mekân algısında bütünleştiğinde bir kutsiyet kazanmaktadır. Yer-su, yeryüzü şekillerine göre algılanıp isimlendirilmiştir. Yer-suyun kutsal mekânları Türk Tanrısı tarafından tanzim edilen Türk yurtlarıdır. En kutsalı Ötüken’dir. Yer-suyun en değersiz mekânı ise Türk milletinin varlığına tehdit oluşturan Çogay ormanı ve Tögültün ovasıdır. Şentung şehri ve denizi ile Demir Kapı birer Kızılelma ülküsü olarak verilmiştir. Mekânları birbirleriyle ilişkilendirmede evrensel geçerliği olan ana yön kavramları kullanılmıştır. Bütün bu geniş ve derin mekân algısı Orhun Abidelerinde edebî bir anlatımla sembolleştirilmiştir. Bu çalışma, Türk tarihinin bilinen ilk yazılı metinleri esas alınarak Türklerin mekânı nasıl algıladıkları üzerine bir değerlendirmedir.Keywords : Orhun Abideleri, Türk mekân algısı, mekân algısı, mekân, yer-su