- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Issue: 64
- Osmanlı Basınında Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü Kurtarması
Osmanlı Basınında Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü Kurtarması
Authors : Ilyas Ak
Pages : 385-408
Doi:10.14222/Turkiyat4022
View : 10 | Download : 5
Publication Date : 2019-01-31
Article Type : Research
Abstract :1914 yılının Temmuz ayında başlayan Birinci Dünya Savaşı 1918 yılında bitmiştir. 1918’in başlarında bu savaşın artık son bulacağını öngören bazı liderler, kurtuluş için farklı seçenekler aramaya ve uygulamaya başlamışlardır. Harbiye Nazırı Enver Paşa da muhtelif tepkilere rağmen Mart 1918’de tamamı Müslümanlardan oluşan ve Doğu Ordular Grubu’na bağlı yaklaşık yirmi bin er ve erbaştan oluşan Kafkas İslam Ordusu’nu kurmuştur. Enver Paşa, Birinci Dünya Savaşı’nı kaybetme ihtimaline karşı, kurtuluşu Doğu’da görmüş ve vatanın kurtarılmasını da bu ordu aracılığıyla sağlamak istemiştir. Kardeşi Nuri Paşa’yı da bu ordunun başına getirmiştir. Enver Paşa, Rus işgali altında bulunan Azerbaycan ve Dağıstan’ı kurtararak Orta Asya ile olan bağlantısının önünü açmak istiyordu. Bu amaçla kurulan Kafkas İslam Ordusu, Bakü Muharebesi’ni kazanarak 15 Eylül 1918’de Bakü’ye girmiştir. Bakü ele geçirildikten sonra Osmanlı Ordusu ileri harekâtla Dağıstan’da kurulmuş olan Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti’ne askeri destek de sağlamıştır. Savaşın gidişatı Enver Paşa’yı haklı çıkarmış ve Osmanlı Devleti, Suriye-Filistin Cephesi’nde İngilizleri durduramadığı için ateşkes istemek zorunda kalmıştır. Osmanlı Devleti’nin isteği üzerine imzalanan Mondros Mütarekesi’ne göre, Osmanlı Ordusu’nun savaştan önceki sınırlarına çekilmesi istenmiştir. Bu istek üzerine Kafkas İslam Ordusu’ndaki askerlerin çoğu Doğu Anadolu’ya çekilerek, 15. Kolorduya katılmıştır. Bu çalışmada, İkdam, Sabah, Tasvîr-i Efkâr, Vakit, Zaman gazetelerinden ve arşiv belgelerinden faydalanılarak, Enver Paşa’nın Kafkas İslam Ordusu’nu kurmaktaki amacının tam olarak ne olduğu, Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü kurtarması ve yarattığı etkinin Türk basınına yansıması; Kafkasya Cephesi’nde Osmanlı Devleti’nin müttefiki olan Almanya ile hangi konularda anlaşmazlık yaşayarak savaşın eşiğine geldiği ve bunun Osmanlı basınına nasıl yansıdığı aydınlatılmaya çalışılmıştır.Keywords : Basın, Kafkas İslam Ordusu, Bakü, Birinci Dünya Savaşı, Kafkasya