- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Issue: 64
- 1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi
1896-1898 Akçadağ Dümüklü Hadisesi
Authors : Naim Ürkmez
Pages : 337-354
Doi:10.14222/Turkiyat4093
View : 9 | Download : 4
Publication Date : 2019-01-31
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı Devleti 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren, devleti modernleştirmek ve kaybolan otoriteyi yeniden tesis etmek için birtakım reformlar yapmıştı. Bu reformlarla amaçlanan, tebaa arasında eşitlik ve adaleti sağlayarak devletin dağılmasını engellemekti. Bu durum Sultan Abdülmecid’in saltanatı döneminde Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nun ilanıyla pekişerek devam etti. Devlet, ayanların gücünü kırıp merkezi otoriteyi artırarak tebaa ile devlet arasına giren bütün aracıları aradan çıkarmak istiyordu. Aynı zamanda askere alım usulünde yaptığı reformla da tebaa arasında ayrım yapmadığını göstermek istiyordu. Ancak bu reformlar geleneksel kurallarla ve aşiret yaşamıyla hayatını idame ettiren birçok yerde devlete karşı başkaldırılara sebep oldu. Osmanlı Devleti isyan bölgelerini kontrol altına almanın yanı sıra vergi toplama, asker alma ve sair hususların üstesinden gelmeye çalışıyordu. İşte bu sorunların yaşandığı yerlerden biri de günümüzde Malatya iline bağlı bir ilçe olan Akçadağ’dı. Akçadağ, incelendiği dönemde Mamuretülaziz vilayetinin Malatya sancağına bağlı bir kazaydı. Bölgeyi kontrol altına almak için ıslahatlara girişildiğinde bölgede ciddi sorunlar yaşanmıştı. 1896 yılının Ocak ayında Akçadağ’ın Dümüklü köyünde ekonomik ve sosyal temelli olarak başlamış olan hadise büyüyerek mezhepsel bir mahiyet kazanmıştı. Dümüklü köyünde yaşanan hadisede, 1 subay, 1 asker ve 118 sivil hayatını kaybetti. Osmanlı hükümeti olaylar yatıştıktan sonra sorumluların, özellikle mahalli yöneticilerin üzerine gitti. Bunlardan bazıları görevlerinden azledilip mahkemeye verildi. Ancak Anadolu Umum Vilayetler Islahat Müfettişi Ahmed Şakir Paşa, hadisenin daha fazla büyümesini engellemek için yargılamaların ve Alevîler hakkındaki tahkikatın sonlandırılmasını merkezi hükümetten talep etmişti. Bu istek doğrultusunda konu 1898 yılında tamamen kapatılmıştı. Bu çalışmada Akçadağ’ın Dümüklü köyünde 1896 yılında yaşanan, başlangıçta vergi kaynaklı olup zamanla bir Alevî ayaklanmasına dönüşen olay, arşiv kaynaklarına dayanılarak incelenmiştir. Merkezi hükümet ile mahalli hükümetin meseleye bakış açıları arasındaki fark irdelenmiştir.Keywords : Alevî, Sünnî, Malatya, Akçadağ, Dümüklü Ali, 1896-1898 yılları.