- Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
- Vol: 15 Issue: 38
- İNGİLİZ-RUS REKABETİ VE OSMANLI DEVLETİ’NİN ASYA TOPRAKLARI SORUNU (1877-1878)
İNGİLİZ-RUS REKABETİ VE OSMANLI DEVLETİ’NİN ASYA TOPRAKLARI SORUNU (1877-1878)
Authors : Mithat Aydin
Pages : 253-288
View : 13 | Download : 4
Publication Date : 2010-02-28
Article Type : Other
Abstract :Bu çalışma, Osmanlı ve İngiliz belgelerine dayanarak 1877-1878’deki Osmanlı-Rus Savaşı ve bunu takip eden Ayastefanos ve Berlin antlaşmaları sırasında İngiltere ve Rusya’nın Osmanlı toprakları üzerindeki siyasal rekabetinin hangi esaslar üzerinde ve hangi süreçte geliştiğini ve bunun devletlerarası ilişkilere nasıl yansıdığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Osmanlı Devleti’nin tasfiyesini hazırlayan bu süreç, aynı zamanda yüzyılın son çeyreğinde tarihi emellerini gerçekleştirme yolunda büyük bir fırsat yakalamış olan Rusya ile Osmanlı Devleti’nin "sonunun yakın olduğunu” düşünmeye başlayan ve geleneksel politikasında bir değişime giden İngiltere’nin şekillendirdiği yeni bir Avrupa düzeni ve kuvvetler dengesinin belirleyici şartlarını ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda İngiltere’nin Osmanlı Devleti aleyhine olarak politik tutumundaki değişimin ve Rus hükümetine karşı "İngiliz çıkarlarını korumak” yolunda daha aktif ve radikal bir hareket tarzı içine girmesinin başlangıç noktası, batıda Plevne’nin ve doğuda Kars’ın düşmesi olmuştur. Burada belirtilmesi gereken husus, Osmanlı Devleti’nin Asya topraklarında meydana gelen gelişmelerin İngiliz hükümeti, muhalefet ve basınında geniş akisler uyandırmasıdır. İngiltere’nin Hindistan Bakanı Lord Salisbury’nin deyimiyle "Asya’da Rus işgali altındaki toprakların durumu” İngiliz diplomasisinin "en önemli” konusu oluvermişti. Hatta İngiliz hükümeti, Rusya’nın bu toprakları alıkoymaya devam etmesi durumunda çıkarlarını korumak amacıyla "özel bir yükümlülük altına girmeyi” bile göze almıştır. Bu diplomatik zeminde gelişen Ermeni Sorunu ise Osmanlı Devleti’nin Asya topraklarındaki devletlerarası rekabetin bir başka unsuru olmuştur. Berlin’deki Ermeni heyetinin büyük devlet temsilcileri nezdindeki girişimleri, onların "hafifletilmiş” istek ve beklentilerinin Berlin Antlaşması’nın 61. maddesinde "Anadolu’da Ermenilerle meskûn vilayetlerin ıslahatı” şeklinde tanzim edilmesiyle sonuçlanmıştır.Keywords : Benjamin Disraeli, Aleksander Paşa, Berlin Kongresi, Ermeni Sorunu, Osmanlı-Rus Savaşı