- Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
- Vol: 5 Issue: 3
- GRAMER TERİMLERİ ESASINDA ÖZBEK TÜRKÇESİ TERİM TÜRETME YOLLARI ÜZERİNE
GRAMER TERİMLERİ ESASINDA ÖZBEK TÜRKÇESİ TERİM TÜRETME YOLLARI ÜZERİNE
Authors : Hülya Arslan Erol, Fatma Kurt
Pages : 458-470
Doi:10.20322/littera.517634
View : 12 | Download : 4
Publication Date : 2019-07-31
Article Type : Research
Abstract :Belirli bir alanda uzmanlar tarafından kullanılan ve özel bir anlam taşıyan kelimelere terim denir. Terim türetme, dilin işlekliği için oldukça önemlidir. Dilin canlılığını arttıran terimler, çeşitli yollarla türetilir ve bu türetmeler birbirine örnek teşkil edebilir. Özbek Türkçesi, bugün en çok konuşulan Türk lehçelerinden biridir ve ortak Türkistan Türkçesi yazı dilinin temelini oluşturmaktadır. Günümüzde geniş bir sahada konuşulan Özbek Türkçesi, bilim terimleri oluşturarak kendi terim terminolojisini yaratmıştır. Bu çalışma, Özbek Türkçesindeki terimlerin oluşumunu gramer terimleri esasında inceleyerek lehçenin terim oluşturma yöntemlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Özbek Türkçesi gramer terimleri incelenirken kaynaklardan 435 gramer terimi taranmıştır. Bu terimlerden 70’e yakını Batı dillerinden alınmıştır. Çağatay Türkçesi döneminde kullanılan Farsça ve Arapça kelimelerden ise doğrudan veya dolaylı olarak 190’a yakın kelime terimleşmiştir. Geriye kalan 175 terim, Türkçe kökenli kelimelerden oluşmaktadır. Gramer terimlerinin %40’ını oluşturan Türkçe kelimelerin önemli bir kısmı günlük hayattan dile aktarılırken 20 kelime Çağatay Türkçesi söz varlığından yani tarihî metinlerden alınarak terimleşmiştir. Farsça ve Arapça kelimelerin önemli bir kısmı doğrudan alınma yerine türetme, kelime birleştirme, özelleşme yoluyla terimleşmiştir. Bu nedenle Özbek Türkçesinin terim türetme yollarının tespiti için Türkçe türetmelerin tamamına bu çalışmada yer verilmiştir. İncelenen Terimlerden 50’si yapım ekleri ile türetilmiştir. İncelediğimiz 435 terimin 112’si tek kelimeden oluşmaktadır. Geriye kalan 323 terimin 119’u isim tamlaması; 145’i sıfat tamlaması; 6’sı isim-fiil grubu; 3’ü edat grubu oluşturmaktadır.Keywords : Özbek Türkçesi, Çağatay Türkçesi, türetme, gramer, terim