- Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research
- Vol: 3 Issue: 3
- Osmanlıdan Günümüze Helvalar ve Helva-i Gazi’nin Gastronomik Değeri
Osmanlıdan Günümüze Helvalar ve Helva-i Gazi’nin Gastronomik Değeri
Authors : Gül Yilmaz, Sinem Akman
Pages : 462-469
Doi:10.32958/gastoria.638638
View : 6 | Download : 4
Publication Date : 2019-10-31
Article Type : Review
Abstract :Arapça tatlı anlamına gelen Hulv’den türetilen helva Türk toplumunda her zaman ilgi gören bir yiyecektir. Fizyolojik olarak insanların yeme ihtiyacı olduğu gibi enerjilerini arttırmak için tatlıya da gereksinimi bulunmaktadır. Bu gereksinimi meyve ile karşılamakla birlikte unlu ya da hamur işleri ile yapılan tatlılar ile gidermektedirler. Unlu tatlı olarak Osmanlı’da helvanın ayrı bir önemi bulunmaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamelerine ve Osmanlı mutfağına ilişkin kaynaklara bakıldığında unlu/ nişastalı, yağlı, ballı ya da şekerli tatlılar için helva kelimesi kullanılmaktadır. Helva; şeker, yağ, un veya irmikle yapılan basit kolay ve besleyici bir tatlı çeşididir. Dünyada Ortadoğu ve Balkan ülkelerinde yapılan helva, Türklerde İslamiyet’in kabul edilmesinden sonra görülmektedir. Türk mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olan helva Osmanlı saray mutfağında da kabul görmüş ve yapıldığı yere ismini vermiştir. Sarayda Helvahane olarak adı geçen eski adıyla Matbah-ı Amire, helvanın yanı sıra tatlıların yapıldığı yer olarak bilinmektedir. Helvahanede; helva, macun, reçel, hoşaf ve şurup yapılmıştır. İnsanoğlunun doğumdan ölüme kadar uzanan yolculuğunda helvaya kutsal bir anlam da yüklenmiştir ve yapılıp ikram edilmiştir. Helvalar dört grupta incelenebilmektedir. Un, nişasta veya irmik içeren helva grubuna giren Helva-i Gazilerin "Gaziler Helvası” 16. ve 17. yüzyılda yapıldığına ilişkin belgeler bulunmaktadır. Ayrıca bu helva 19. yüzyılda da orduda yapıldığı bilinmektedir. Gaziler Helvasının un helvasından farkı tel tel dökülmesi olarak ifade edildiğinden un yerine irmik kullanılmış olabileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada, geçmişten günümüze somut olmayan kültürel miras olarak nitelendirilen mutfak kültürü içinde yer alan helva araştırılmaktadır. Helva çeşitleri arasında bulunan Gaziler Helvasının önemi, toplumdaki yeri ve diğer helvalardan farkı aktarılacaktır.Keywords : Helva, Helva-i Gaziler, Somut Olmayan Kültürel Miras