TÜRK HUKUK TARİHİ AÇISINDAN KUL SİSTEMİ
Authors : Abdullah Vefa Karataş
Pages : 153-188
Doi:10.33432/ybuhukuk.585799
View : 11 | Download : 7
Publication Date : 2020-02-18
Article Type : Research
Abstract :Hukuk tarihi ilkeleri nazara alınarak yapılan bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin önemli kurumlarından biri olarak kabul edilen kul sistemi incelenmiştir. Çalışmada literatürden, şer’iyye sicil kayıtlarından, mühimme defterlerinden ve Osmanlı dönemine ait Kanunnamelerden yararlanılmıştır. Gerek Türk gerek yabancı literatürde "devşirme” konusunu içeren eserler bulunsa da ortaya koyduğumuz çalışmada "kul sistemi” üzerinde durulmuş; meselenin yalnızca askeri boyutu ve sonuçları değil, idari yönü ve etkileri de incelenmiştir. Ayrıca sistemin ortaya çıkışından işleyişine, olumlu olumsuz yönlerinden Osmanlı devleti için nasıl bir değere sahip olduğuna kadar kapsamlı bir araştırma yapılmaya çalışılmıştır. Bunların dışında kul sisteminin İslam hukukuna aykırı olup olmadığı "zimmilik” ve "kölelik” başlıkları altında ayrıntılı olarak araştırılmış ve literatürdeki tezler incelenerek yeni bir takım bulgular ortaya konulmuştur. Kul sistemi, Osmanlı ordu teşkilatı ve idari örgütü içinde çok mühim bir yere sahiptir. Ancak sistemin İslam hukukuyla, özellikle zimmilik anlaşması ile, örtüşmeyen tarafları olduğu görülebilmektedir. Kul sisteminin bir kölelik modeli olmadığı; Osmanlı’ya has bir kurum olduğu anlaşılmaktadır. Kulun bazı durumlarda köleden daha aşağı, bazı hallerde hür ile köle arasında ve bazen hür bir vatandaştan daha üstün bir konumda bulunduğu ifade edilebilir. Kul sistemi günümüzün değil; yürürlükte olduğu dönemin toplumsal ve hukuki yapısı içerisinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. İnsanı eğitme ve devlet hizmetine sunma usulü olarak Osmanlı Devleti’nde uzun yıllar başvurulan kul sisteminden hareketle bugün için söylenecek şudur: Yönetici kadrolara ve hatta devlet kurumlarına alınacak görevlilerin seçiminde özenli ve titiz bir yöntemin benimsenmesi gerekir ancak bunu yaparken hukuk sınırları içinde kalınmalı ve çıkabilecek hak ihlalleri en az seviyeye indirilmelidir.Keywords : Kul Sistemi, Devşirme, Osmanlı Hukuku, Zimmi, Kölelik