- Yegah Müzikoloji Dergisi
- Cilt: 6 Sayı: 2
- UD TARİHİ İÇİN MÜZİKOLOJİK SORGULAMA, ENTEL MÜŞRİK NADR B.HÂRİS UD ÇALMAYI BİLİYOR MUYDU?...
UD TARİHİ İÇİN MÜZİKOLOJİK SORGULAMA, ENTEL MÜŞRİK NADR B.HÂRİS UD ÇALMAYI BİLİYOR MUYDU?
Authors : Recep Uslu
Pages : 205-227
Doi:10.51576/ymd.1339483
View : 19 | Download : 12
Publication Date : 2023-09-30
Article Type : Research
Abstract :ÖZ: Tarih kaynaklarının sağlıklı bir eleştirisini yapmadan kullanmak bazı yanlış bilgilerin yayılmasına sebep olmaktadır. Günümüz ansiklopedilerinde (bk. Farmer; Pellat; Aycan; Zirikli gibi) Nadr b.Hâris’in ud öğrendiği ve Hicaz’da ud öğrettiği bilgisi ile birlikte şarkıcı cariye satın alıp onu Hicaz’a getirdiği bilgisi yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Hatta Nadr’ın Hicaz’ın "ilk ud çalan kişisi” olduğu iddiası yer almaktadır. Makalede nitel yöntemle ele alınan bu iddialar kaynakları kronolojik olarak eleştiriye tabi tutulmuştur. Nadr b.Hâris, yedinci yüzyıl başlarında yaşamış, İslâmî tebliğe karşı 10 yıl mücadele etmiş ve sonunda Hz.Ali tarafından Bedr’de öldürülmüştür. Ölümünden sonra iki yüz elli yıl boyunca yazılan kitaplardan siyer, tefsir, hadis ve tarih kitaplarında onun ud öğrendiği ve öğrettiği bilgisi yer almamıştır. Üçüncü yüzyılın ortalarında müzik tarihi kaynaklarında Nadr’ın Hicaz’ın ilk ud öğrenen ve öğreten kişisi olduğu yazılmaya başlanmış, beşinci yüzyılda bu bilgi tefsir kitaplarına geçmiştir. Nadr hakkındaki kaynaklara eleştirel yöntemle bakıldığı zaman, makalenin sonucu ortaya çıkmıştır. Kaynaklar arasında İbn Kuteybe’nin 256/870 yılında yazdığı el-Maârif adlı eserde Nadr’ın "ud çalmayı bildiği” bilgisi ilk defa yer almış, aynı yüzyılın sonlarında yazılan İbn Hurdâzbih (ö.280/893) ve Mufaddal’ın (ö.290/903) eserlerinde "Hicaz’ın ilk ud bileni Nadr’dır” bilgisi yer almış, Mes’ûdî’nin (ö.346/957) bu bilgiyi tekrar ettiği tespit edilmiştir. Yine üçüncü yüzyıl ortalarında derlenen bazı hadis kitaplarında "şarkıcı cariye satın almanın helal olmadığı” hadisi yer almış, râvîsi zayıf ve güvenilmez görülmesine rağmen bu bilgi ile "ud bilen Nadr”, onuncu yüzyıldan sonra İbn Hibban (ö.354/965) ve Zemahşerî (ö. 538/1144) tefsirlerinde birleşmiştir. Daha sonra yazılan tefsir ve tarih kitapların bazılarında bu bilgi tekrar edilmiş, günümüze kadar gelmiştir. Bununla birlikte bu bilgiyi kabul etmeyen ve elimine eden birçok tarih, tefsir, hadis kaynakları olduğu da tespit edilmiştir. Sonuç olarak bu makale Nadr’ın Hicaz’ın ilk ud bilen kişisi olmadığı, bu durumun sonradan ona yakıştırıldığı kaynaklar üzerinden göstermeyi başarmıştır.Keywords : Nadr b.Hâris, Ud çalgısı tarihi, Şarkıcı cariye, Hicaz müzik tarihi, İslâm tarihi erken kaynakları, İbn Hurdazbih, İbn Kuteybe