- Yasama Dergisi
- Issue: 41
- NATIONAL PARLIAMENTARY HUMAN RIGHTS COMMITTEES AS HUMAN RIGHTS ACTORS: THE COMMITTEE ON HUMAN RIGHTS...
NATIONAL PARLIAMENTARY HUMAN RIGHTS COMMITTEES AS HUMAN RIGHTS ACTORS: THE COMMITTEE ON HUMAN RIGHTS INQUIRY
Authors : Evren ELVERDİ
Pages : 317-338
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2020-06-30
Article Type : Research
Abstract :Ulusal meclislerin insan haklarının korunmasında ve gerçekleştirilmesinde önemi konusunda artan bir küresel anlayış ve yönelim bulunmaktadır. Ulusal meclisler, özellikle yürütmeyi sorumlu tutabildikleri konularla ve yaptıkları yasalarla insan haklarını çeşitli şekillerde yorumlayabilmekte ve uygulayabilmektedirler. Bu nedenlerden ötürü, ulusal parlamentolar yurtiçi insan hakları sistemlerinde önemli kurumsal unsurlar olarak görülmelidirler. Günümüzün ulusal meclis yapılarında meclis çalışmaları esas olarak meclis komisyonlarında yürütülmektedir. Insan hakları bağlamında, çoğunlukla, belirli bir insan hakları yetkisine sahip bir meclis komisyonu kurulmakta veya varolan bir komisyonun görev alanına böyle bir insan hakları yetkisi eklenmektedir. Birleşmiş Milletler ve organları da bir dizi sonuç belgelerinde ulusal meclislerin önemini kabul etmekte ve potansiyel katkılarını vurgulamıştır. Münhasır insan hakları yetkilerine sahip bir meclis komisyonu kurulmasının teşvik edilmesi ve bir meclis insan hakları komisyonun görev, sorumluluk, işlev ve birleşenlerini kapsayan standartları içermesi gerektiğinin altını çizmişlerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1990 yılında 3686 sayılı Kanun ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nu kurmuştur ve Komisyon bu Kanuna ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğüne uygun olarak faaliyet göstermektedir. Ihtisaslaşmış bir meclis insan hakları komisyonunun varlığı önemli olmakla beraber ulusal meclis insan hakları komisyonlarının, bu vakada İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun, insan haklarını etkin bir şekilde gerçekleştirebilmeleri ve yaygınlaştırabilmeleri için yeterli sorumluluk, güç, işlev, yetki ve çalışma yöntemlerine sahip olmalarını sağlama gerekliliği de vardır. Tüm bu açıklamalar doğrultusunda bu çalışmada, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun gerekli ve yeterli yetki ve olanaklara sahip olup olmadığı ve insan haklarının korunup gerçekleştirilmesinde etkin bir rol üstlenip üstlenmediğinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada ilk önce genel olarak ulusal meclislerin ve ulusal meclis insan hakları komisyonlarının insan hakları bağlamındaki öneminden bahsedilmiş, ardından bu konuda Birleşmiş Milletler nezdinde yaşanan uluslararası gelişmeler açıklanmış, sonrasındaysa İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu yetki, güç, sorumluluk ve çalışma yöntemleri gibi farklı yönlerden tartışılmıştır. Çalışma sonucunda İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nun daha etkin ve işlevsel olması yönünden çeşitli önerilerde bulunulmuştur.Keywords : Ulusal meclisler, İnsan hakları, Ulusal meclis insan hakları komisyonları, Birleşmiş Milletler, Türkiye Büyük Millet Meclisi, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu