- Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
- Cilt: 9 Sayı: 2
- İstanbul Tavrı Kur’ân-I Kerîm Tilâvetinde Kerim Öztürk’ün Kırâati Çerçevesinde Fatiha Sûresi; Makam ...
İstanbul Tavrı Kur’ân-I Kerîm Tilâvetinde Kerim Öztürk’ün Kırâati Çerçevesinde Fatiha Sûresi; Makam Analizleri ve Notasyon
Authors : Esra YILMAZ
Pages : 148-169
Doi:10.32955/neu.ilaf.2023.9.2.02
View : 210 | Download : 110
Publication Date : 2023-12-25
Article Type : Research
Abstract :Tarih boyunca yaşanılan coğrafyalara özgü ses, üslup, özgünlük, müzik kulağı ve müzik hafızası vardır. Milletler kendilerine özgü bu özellikleri ses performanslarına yansıtırlar. Bir toplumun tarihi, mevcut coğrafyanın müziğini oluşturan tüm ayrıntılarda gizlidir. Bu ayrıntılarda müzik melodilerinin arasına saklanan yaşanılmış hüzünlü ve neşeli duygular vardır. Bu duygular o yaşantıların izleridir. Dolayısıyla ilgili coğrafyada yaşayan sanatçı da içinde bulunduğu sosyal kültürün bir parçası olarak bu durumdan etkilenir. Etkileşim sırasında sanatçı, içinde bulunduğu kültürün tarzıyla birlikte kendi tavrını birleştirir ve mevcut coğrafyaya ait öz bir tavır bu kültürden etkilenerek doğar ve şekillenir. Dünya üzerinde birçok müzik sistemi vardır. Bunlardan biri de makamlı müziktir. Farklı coğrafyalarda farklı tavırlar üzerinde makamlı müzik sistemleri icra edilmektedir. Türkiye’nin içinde bulunduğu Anadolu coğrafyasında ise makamlı müzik sistemi kullanılmaktadır. Makamlı müzik sisteminin Anadolu coğrafyada asırlar içinde şekillenmiş tavrı da İstanbul tavrıdır. Bu tavır kesinlikle müzik teorisine hâkim ve müzik yeteneğine sahip kişilerden öğrenilerek uygulanır. Bu öğrenilmiş ve geliştirilmiş tavır, biçimden bağımsız olarak geleneksel Türk müziğindeki tüm eserlere uygulanabilir. Tavır dediğimiz icra şekli bir hammadde gibidir. İstanbul tavrı ile okunan birçok form vardır. Bu formlar farklı şekillerde işlenir. Mesela bu tavırla Kur’ân-ı Kerîm okunduğu zaman İstanbul tavrı Kur’ân-ı Kerîm tilavetine dönüşür. Bu tavırla ezan okunduğunda İstanbul tavrı ezan olur. Bu tavırla bir gazel okunduğunda İstanbul tavrı bir gazele dönüşür. Bu tavırla mevlid-i şerif okunduğunda İstanbul tavrı mevlid-i şerif icrası olarak ifade edilir. İstanbul tavrı örneklerini bunun gibi birçok biçimde çoğaltmak mümkündür. İstanbul tavrı icralar dinleyeni İstanbul\'da hissettiren icralardır. Peki, bu nasıl mümkün olur? Tıpkı mimarideki gibi, damak tadını oluşturan mutfak kültürü gibi sesleri ve seslerle oluşan daha büyük ses kümelerinin (makamlar ve bu makamlara bağlı olarak kullanılan müzik cümlelerinin) geçmişten günümüze meşk usulüyle aktarılmış olan İstanbul coğrafyasındaki şeklinin kullanılmasıyla bu hissiyat oluşur. İslam, Kur’ân-ı Kerîm\'in güzel bir sesle okunmasını desteklemiştir. Hz. Peygamber güzel sesle Kur’ân-ı Kerîm okumayı teşvik ederken, kendisi de güzel sesiyle okuyarak sahabeye örnek olmuştur. Bu nedenle asırlarca Müslümanlar Kur’ân-ı Kerîm\'i en iyi şekilde okumaya gayret etmişlerdir. Bulundukları coğrafyaların etkisini Kur’ân-ı Kerîm tilâvetine yansıtmışlardır. Müslümanlar dünyanın farklı yerlerinde farklı tavırlarla Kur’ân-ı Kerîm’i kırâat ederken Anadolu coğrafyasında Kur’ân-ı Kerîm, İstanbul tavrıyla tilâvet edilmiştir. İstanbul tavrı Kur’ân-ı Kerîm tilâveti, Anadolu coğrafyasında sanatın gelişerek ulaşmayı hedeflediği ideal seviye olarak ifade edilmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’i tecvid kurallarıyla tilâvet etmek elbette doğru bir okuma yöntemidir. Ancak tilâvet, sanat yönüyle gelişmemişse bu okumaya İstanbul tavrı tilâvet denilemez. Bu duruma örnek verirsek konu daha sarih hale gelmiş olur. Şöyle ki bir yazı hatasız, imlâ kurallarına uymak suretiyle yazılırsa o yazı işe yarar anlamda kullanır. Ancak yazı sanat seviyesine ulaşmışsa o yazıya "hat”, yazana da "hattat” denir. Kur’ân-ı Kerîm tilâveti de eğer gelişmiş bir okuyuş ise sanatsal bir tilâvete dönüşür. Anadolu coğrafyasında bu sanatsal Kur’ân-ı Kerîm tilâvetine İstanbul tavrı Kur’ân-ı Kerîm tilâveti denilir. Araştırma makalesi olarak hazırladığımız çalışmamızda cami mûsikîsi formlarından olan Kur’ân-ı Kerîm tilâvetini İstanbul tavrı ile ele almaktayız. Bu bağlamda Kur’ân-ı Kerîm’i makamla okuma ve İstanbul tavrı tilâvet etme konusuna değinilerek Kur’ân-ı Kerîm tilâvetinde en çok kullanılan makamlarla Fatihâ sûresi notaya alınmıştır. İstanbul’un Anadolu yakasında bulunan Büyük Çamlıca Camii’nde görev yapan, İstanbul tavrı Kur’ân-ı Kerîm tilâvetleri ile bilinen İmam Hatibi Kerim Öztürk Hoca’nın Uşşâk, Hüseynî, Hicâz, Evîç, Rast, Sabâ, Segâh ve Nihâvend makamlarında tilâvet ettiği Fatihâ Sûresi, notasyon şeklinde hazırlanmıştır. Notalar müzisyen Ahmet Sadık Kara ve Mehmet Eymen Yılmaz tarafından Mus nota yazım sistemi kullanılarak yazıya aktarılmıştır. Ayrıca notaya alınan makamlar hakkında kısaca bilgi verilmektedir.Keywords : Kur’an, Tilâvet, Makam, İstanbul Tavrı, Fatihâ Sûresi.