- Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi
- Sayı: 6
- Urartu’nun Miras Sözcükleri için Yapısal ve Anlamsal Belirleyiciler
Urartu’nun Miras Sözcükleri için Yapısal ve Anlamsal Belirleyiciler
Authors : Orhan VAROL
Pages : 62-79
Doi:10.62068/visbid.1393604
View : 132 | Download : 68
Publication Date : 2023-12-30
Article Type : Research
Abstract :Urartuca Eski Yakındoğu’nun çivi yazısı sistemine sahip dillerindendir. Urartucanın devamı olarak nitelenebilecek dillerin bulunmaması, bu dilin art zamanlı ve karşılaştırmalı incelenme olanağını azaltmaktadır. Bu nedenle Urartu yazıtlarının dilbilgisel ve içeriksel bilgisine ulaşabilmek için dile ve yazıya dair belirleyicilere ihtiyaç vardır. Ayrıca Urartu dilinin ilişkili olduğu dillerin söz varlıklarının yapısal ve anlamsal özellikleriyle karşılaştırılmaları gerekmektedir. Urartu dönemi sonrasından günümüze kadar yaşamış olan bölgesel dillerde bulunan Urartuca izleri bu bakımdan önemlidir. Çünkü günümüz bölge dillerinde bulunan bazı sözcüklerin tarihinin, ait oldukları belirtilen dillerden çok daha eskiye, Urartuya dayandığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Urartu yazıtlarında geçen bazı sözcüklerin günümüzdeki olası biçimlerinin yapısal ve anlamsal örtüşmeleri, benzerlik (analogy) ve eşdizimlilik (collocation) belirleyicilerine bağlı olarak açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda ele alınan sözcüklerin temel yapısal kurulumları olan seslerdeki örtüşmeler, yakın ses değişimleri ve seslem göçüşmeleri (metatez) dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Bazı seslerin karşılıklı geçişkenliği olduğundan Urartu bölge dillinde bulunmayan ünlü ve ünsüz seslerin olası görünüm biçimleri belirlenmeye çalışılmaktadır. Böylece günümüz dillerinde olma olasılığı bulunan sözcük anlamına ulaşma imkânı artmaktadır. Çalışma verileri olarak değerlendirilen sözcükler, Urartu yazıtlarının bulunduğu bütüncelerden elde edilmektedir. Urartu sonrasındaki bölgesel dillerde, sözcüklerdeki anlamsal aktarımın devamlılığı, olasılık değerlendirmelerinde doğrulamalar sağlamaktadır. Böylece içeriği anlaşılamayan yazıtların okunma imkanının artırılmasına, okunduğu belirtilen ama tutarsızlık sergileyen yazıtların da anlaşılırlığının artırılmasına çalışılmaktadır.Keywords : Urartuca, Eşdizimlilik, Analoji, Etimoloji, Sesbilim, anlambilim