- Van İlahiyat Dergisi
- Cilt: 11 Sayı: 19
- Kâsım er-Ressî’nin Zeydiyye’nin Teşekkülüne Etkisi: Fürû-i Fıkha Dair Görüşleri Ekseninde Bir Değerl...
Kâsım er-Ressî’nin Zeydiyye’nin Teşekkülüne Etkisi: Fürû-i Fıkha Dair Görüşleri Ekseninde Bir Değerlendirme
Authors : Fatih YÜCEL
Pages : 86-102
Doi:10.54893/vanid.1377146
View : 79 | Download : 81
Publication Date : 2023-12-15
Article Type : Research
Abstract :İslâmî ilimlerin teşekkül ve fıkıh mezheplerinin sistemli birer ekol hüviyetine kavuşma süreci açısından hicri üçüncü asır son derece önemli bir dönemi ifade eder. Zeydiyye mezhebi açısından bakıldığında bu asır hem siyasi hem de ilmi çalışmalar noktasında sonraki dönemi etkileyen bir hüviyete sahiptir. Zira bu dönemde Kâsım er-Ressî (ö. 246/860), Ahmed b. İsa (ö. 247/861) ve Yahyâ b. Hüseyin (ö. 298/911) gibi mezhebin hem siyasette hem de kelam, hadis ve fıkıh gibi ilimlerde öncü konumdaki bilginleri yetişmiştir. İlk dönem Zeydî kaynaklarınca Ehl-i beyt’in yıldızı olarak kabul edilen Kâsım er-Ressî, modern dönem çalışmalarda müsteşrikler tarafından Müslümanların Eflatun’u olarak takdim edilmektedir. Ona dair günümüzde yapılan çalışmaların daha çok mezhepler tarihi ve kelam alanında olmasının temel nedeni, Ressî’nin eserlerinin çoğunun kelamla ilgili olmasıdır: Oysaki Kâsım er-Ressî, kelâm ilminde olduğu kadar fıkıh ilminde de önemli bir isimdir. Zeydiyye mezhebinin önemli fakihlerinden biri olan Ebû Tâlib Nâtık-Bilhak’a (ö. 424/1033) göre Ressî fıkhi meselelerdeki kabiliyeti ile öne çıkmış bir alimdir; onun ictihad yöntemi, fürû-i fıkıhtaki becerisi, hadisleri kullanmadaki ve alimlerin ihtilafını bilmesindeki ustalığını görmek için, "Mesâilü Ca’fer b. Muhammed ve Abdullah b. Hasan” isimli eserlerine bakılmalıdır. Ressî’nin Kitabü’n-nâsih ve’l-mensûh, Kitabu’t-tahâre, Kitabu salati’l-yevmi ve’l-leyle ve Kitabu’l-menâsik isimli risaleleri, günümüze ulaşan fıkha dair önemli eserlerdir. Ayrıca Müeyyed-Billâh (ö. 411/1021), Kâsım er-Ressî ile Yahya b. Hüseyin’in fıkıhtaki görüşlerini et-Tecrîd isimli çalışmasında derlemiştir. Kâsım er-Ressî’nin fıkhî görüşleri Tahrîr, el-Câmi‘u’l-kâfî, el-İntisâr ve el-Ezhâr gibi sonraki dönem fıkıh kitaplarında da belirleyici mahiyettedir. Zamanla Zeydiyye içerisinde onun ismine atfen Kâsımiyye adıyla fıkhî bir ekolün ortaya çıkması da onun konumunu ortaya koyması bakımından önemlidir. Ressî’nin fıkhî görüşlerine ülkemizde farklı çalışmalarda atıfta bulunulmuşsa da fıkha dair görüşlerini ele alan müstakil bir çalışma tespit edilememiştir. Oysaki, gerek günümüze ulaşan fıkha dair eserleri gerekse görüşlerinin derlendiği erken dönem eserler dikkate alındığında Kâsım er-Ressî’nin fıkhî görüşlerinin müstakil bir çalışmayı hak ettiği aşikardır. Bu çalışmanın hedefi, Ressî’nin mezhep içindeki konumu ve fıkhî bakış açısını genel olarak ortaya koymaktır. Bu çerçevede çalışmada Ressî’nin yaşadığı döneme, hayatına ve eserlerine kısaca değinilmiş, ardından fürû-i fıkhın özellikle ibâdât alanına dair temel görüşleri ana hatları ile ele alınmıştır.Keywords : İslam Hukuku, Kâsım er-Ressî, Zeydiyye, Ehl-i Beyt, Kâsımiyye