- Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi
- Cilt: 9 Sayı: 1
- XVIII. Yüzyıl Amasya’sında Hukuk, Kadın ve Şiddet
XVIII. Yüzyıl Amasya’sında Hukuk, Kadın ve Şiddet
Authors : Merve Karakulak
Pages : 332-361
Doi:10.24186/vakanuvis.1417531
View : 103 | Download : 91
Publication Date : 2024-03-30
Article Type : Research
Abstract :Osmanlı toplumunun kadına yönelik bakış açısı ve kadınlara dair hukuki uygulamaları iki ana gelenek tarafından belirlenmiştir; İslam hukuku ve Eski Türk hukuku. Eski Türk toplumsal düzeni ve hukuku kadınların sosyal görünürlüğünü ve patriarkal toplumda dengeli bir statüye sahip olmalarını sağlamıştır. İslam hukuku ile mukayese edildiğinde kadın statüsü bakımından daha eşitlikçi bir model olduğu ifade edilebilir. Osmanlı toplumsal düzeninde ve devlet hayatında XV. yüzyılın sonundan itibaren İslami hukukun ağırlık kazanmaya başlaması kadının statüsünü de etkilemiştir. Sosyal görünürlük bağlamında kırsal alanla kent arasındaki farkları da dikkate alarak belirli bir gerilemeden bahsetmek mümkündür. Bununla birlikte kadınların bu dönemde dava-miras-boşanma gibi hukuki hakları sistematik olarak işletilmiştir. Ancak, Osmanlı toplumsal düzeninde bilhassa bu çalışmada örneklem evreni seçilen Amasya gibi Orta Anadolu şehirlerinde neredeyse XVI. yüzyılın ilk çeyreğinden beri sınıf, statü, kimlik fark etmeksizin şiddetin sürekliliği sıradanlaşmıştır. Şiddet uygulayanlar Celali, mültezim, mütegallibe yahut ayan gibi farklı adlar almış olsa da şiddete uğrayanlar kadınlar, köylüler, üreticiler gibi aynı toplumsal gruplar olmuştur. XVII. yüzyıldan itibaren yükselen istikrarsız ortamda kadınların genel bir değerlendirmeyle şiddete en fazla uğrayan gruplardan olduğu açıktır. Bu çalışmada, normatif hukukun kuvveden fiile geçtiği 1750-1800 yılları arasında Amasya mahkemesinde tutulan dava kayıtlarından örnek vakalar seçilerek herhangi bir statü ayrımı yapılmaksızın kadınların maruz kaldığı şiddet olayları, (fiziksel, psikolojik, cinsel ve ekonomik sahada) bu olaylar karşısında yaşadıkları zorluklar ve bu zorluklarla baş etme çabaları incelenmiştir. Sosyal ve kültürel yapıda kadın statüsünün belirginleşmesi amacıyla kadınların mülkiyet hakları, miras paylaşımı gibi medeni hukuka dair davaları; fiziksel şiddetten cinsel saldırıya kadar çeşitli yönlerden uğradıkları şiddete Osmanlı yerel hukukunun verdiği tepki ve hak arama mücadeleleri ele alınmıştır. Kırılgan, savunmasız ve kurbanlaştırılan bir toplumsal grubu temsil eden kadınlar söz konusu olduğunda uygulama eksiklikleri dikkat çekicidir. Kadının teoride kendisine tanınan haklara pratikte ne ölçüde erişebildiği örnek vakalar bağlamında değerlendirilmiştir.Keywords : Şiddet, kadın, Amasya, şeriye sicilleri, kadın hukuku