- Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD)
- Vol: 6 Issue: 2
- ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİNDE /–sA/ EKLİ BAĞLAMA EDATLARI
ÇAĞDAŞ TÜRK LEHÇELERİNDE /–sA/ EKLİ BAĞLAMA EDATLARI
Authors : Seher Erenbaş Pehlivan
Pages : 467-499
Doi:10.30563/turklad.1206266
View : 10 | Download : 7
Publication Date : 2022-12-20
Article Type : Research
Abstract :Türkiye Türkçesinde bugün şart kipi olarak değerlendirilen /-sA/ ekinin pek çok başka fonksiyonu bulunmaktadır; ancak temelde bu ek eski fonksiyonu olan zarf-fiil görevini hâlâ devam ettirmektedir. /-sA/ eki, (dilek-istek hariç) şart kullanımlarında şahıs eki alarak çekimlenmesine rağmen, cümlede diğer haber ve istek kipleri gibi tam bir yargı bildirmez. Bundan dolayı bazı araştırmacılar bu ekin hâlâ zarf-fiil görevinde bulunduğunu ve bu nedenle zarf-fiil (gerundium) kategorisinde değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Türkçedeki bağlama edatlarının yapısındaki /-sA/ eki de zarf-fiil fonksiyonunda bulunarak zarf-fiil grubundan hareketle yan cümlecik oluşturur. Bu nedenle bu ekin, zamanla kalıplaşarak bağlama edatlarını oluşturduğu söylenebilir. Daha önce üzerinde pek çok çalışma yapılan /-sA/ ekinin edatlaşma fonksiyonuna ya da bağlama fonksiyonuna değinen çalışmalar çok azdır. Bu nedenle bu çalışma; Türkiye Türkçesi başta olmak üzere diğer çağdaş Türk lehçelerindeki (Güneybatı/Güneydoğu, Kuzeybatı/Kuzeydoğu) /-sA/ ekinin oluşturduğu bağlama edatlarının tespitine dayanır. Cümlede ifade ettiği anlamı ya da görevi esas alınarak sınıflandırılmasını ve değerlendirilmesini içerir. Yan cümle menşeli oldukları tespit edilen bağlama edatları 21 başlık altında incelenmiştir. Bu yapıdaki her bir edattan örnek verilmiştir. Değerlendirilen /-sA/ ekli bağlama edatlarının bazılarının; 1. tekil şahıs, 2. tekil şahıs ve 2. çokluk şahıs çekimlerinden oluştuğu görülmüştür. Çoğunluğunun ise şahıs eki almayıp eksiz olduğu ve bütün bu edatların yapısında ana yardımcı fiillerin bulunduğu (i-, ol-/bol-) tespit edilmiştir.Keywords : Bağlama Edatı, Cümle Başı Edatları, Zarf-fiil, Yan Cümle, Çağdaş Türk Lehçeleri