- Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD)
- Vol: 5 Issue: 2
- TÜRKMEN EDEBİYATINDA BİR FIKRA TİPİ OLARAK ATA KÖPEK MERGEN: HAYATI VE FIKRALARI
TÜRKMEN EDEBİYATINDA BİR FIKRA TİPİ OLARAK ATA KÖPEK MERGEN: HAYATI VE FIKRALARI
Authors : Erol Sakalli, Ibrahim Kubilay Şimşek
Pages : 262-272
Doi:10.30563/turklad.984578
View : 16 | Download : 4
Publication Date : 2021-12-20
Article Type : Research
Abstract :Türkmenler, çok zengin bir sözlü edebiyat geleneğine sahiptir. Bu sözlü edebiyat ürünlerinin içerisinde fıkralar ve ana kahramanları olan fıkra tipleri oldukça geniş bir yer tutmaktadır. Türkmen sözlü edebiyatında yer alan önemli fıkra tiplerinden biri de Ata Köpek Mergen’dir. Ata Köpek, 11 Aralık 1898 tarihinde Marı’da dünyaya gelmiştir. O, henüz çocuk yaşlarında iken babasından, köy halkından ve eğitim aldığı eski tarzdaki medreseden Türkmen şair ve edebiyatçıları hakkında bilgi sahibi olmuş ve onların eserlerini okumuştur. Döneminin önemli dergi ve gazetelerinde makale, şiir ve fıkralarına yer verilmiştir. Genç yaşlarında fıkracı kimliği ile ön plana çıkan Ata Köpek Mergen’in en önemli özelliği hem bir fıkra anlatıcısı olması hem de fıkralara konu olmasıdır. Yani fıkralar onun etrafında şekillenmiştir. Onun fıkralarında; dini kullanarak halkı maddi ve manevi olarak istismar eden hilekâr mollalar, sadece kendi çıkarını düşünen siyasi (kolhoz) yöneticilerin halka karşı tutumları ve burjuvazinin halkı küçük görmesi yani zengin-fakir çatışması gibi konular karşımıza çıkmaktadır. Mergen, bu fıkralarında toplumun aksamasına neden olan tüm kusurlara satirik ve didaktik bir üslupla yaklaşmaktadır. Bu çalışmada mizah ve fıkra kavramları genel olarak ele alınıp Türkmen edebiyatında fıkra türüne kısaca değinilmiştir. Ardından Ata Köpek’in hayatı ve edebi kişiliği hakkında bilgi verilmiş ve son olarak da bazı fıkralarından örnekler Türkiye Türkçesi ile verilerek incelenmiştir.Keywords : Türkmen edebiyatı, fıkra, Ata Köpek Mergen, söz oyunları, fıkra tipi