- Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD)
- Vol: 4 Issue: 2
- TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN BİLİNEN İLK SESTEŞ KELİMELER SÖZLÜĞÜ LİSÂNIMIZDA ELFÂZ-I MÜTEŞÂBİHE (1924) ADLI ...
TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN BİLİNEN İLK SESTEŞ KELİMELER SÖZLÜĞÜ LİSÂNIMIZDA ELFÂZ-I MÜTEŞÂBİHE (1924) ADLI ESER ÜZERİNE
Authors : Enfel Doğan
Pages : 229-249
Doi:10.30563/turklad.794981
View : 15 | Download : 4
Publication Date : 2020-12-20
Article Type : Research
Abstract :Sesteş kelimeler, yazılışları ve söylenişleri aynı olup anlamları ve görevleri bakımından birbirleriyle ilişkisi bulunmayan sözcüklerdir. Her dilde olduğu gibi Türkçede de çok eski devirlerden beri sesteş kelimelere rastlanmaktadır: boy, dal, don, ög, tüy, yaş, yüz gibi. Türkçede görülen sesteşliğin farklı sebepleri vardır: 1) Ses değişmeleri, 2) Çok anlamlılık, 3) Alıntı kelimeler. Türkçede çok yaygın bir hadise olmasına rağmen sesteş kelimeler üzerine yapılan çalışma sayısı, beklendiği gibi fazla değildir; derli toplu, bilimsel bir sesteş kelimeler sözlüğü de henüz mevcut değildir. Hâl böyleyken, Türkiye’de, Cumhuriyet’in ilk yıllarında, Latin alfabesine geçilmeden önce bu konuda müstakil bir sözlük hazırlanmış ve iki kez basılmıştır. Arap alfabesiyle yayımlanan, örnekli olması ve madde başlarında kısaltmaların ve zengin bir hareke sisteminin kullanılması gibi noktalardan da öneme sahip olan bu eserde, Türkçe, Arapça, Farsça, Rumca, İtalyanca, Fransızca, İngilizce ve Almanca kökenli, toplam 1428 madde başı bulunmaktadır. Bu makalede, eser ana hatlarıyla tanıtıldıktan sonra eserin sözlükçülük ilkeleri doğrultusunda incelenmesi sonucu göze çarpan başarılı ve başarısız yönler ile yazarın sözlüğü hazırlarken göz önünde bulundurduğu prensipler tespit edilmeye çalışılacaktır. Yine sözlükte madde başı olarak yer alma ve anlamlandırma hususlarında saptanan aksaklıklar okuyucuyla paylaşılacaktır. Ayrıca Arap alfabesindeki farklı sesleri bünyesinde bulunduran "eş yazımlı olmayan sesteş kelimeler”in; uzun veya kısa ünlülü sözcüklerin; özel isimlerle cins isimlerin sesteşlik bakımından durumları gibi sözlük hazırlanırken göz önünde bulundurulduğu/uyulduğu tespit edilen sesteş kabul edilme ölçütleri hakkında bilgi verilecektir.Keywords : Sesteş kelime, çok anlamlılık, eş yazımlı, anlam bilgisi, şekil bilgisi