- Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi
- Cilt: 7 Sayı: 2
- HÂREZMŞAHLAR DEVLETİ’NDE İN’ÂM, İHSAN VE DİĞER HEDİYELER
HÂREZMŞAHLAR DEVLETİ’NDE İN’ÂM, İHSAN VE DİĞER HEDİYELER
Authors : Meryem Doygun
Pages : 84-106
View : 27 | Download : 68
Publication Date : 2023-09-25
Article Type : Research
Abstract :Yûsuf Has Hâcib Türk kültürünün en önemli kaynaklarından biri olarak kabul edilen eseri Kutadgu Bilig’de hükümdarların sahip olması gereken en üstün erdemlerden birinin cömertlik olması gerektiğini söyler. Beylerin ülkesinin genişlemesi, maiyetindekilerin kendisine sadakatle hizmet etmesi, adının dünyaya yayılması ve kendisinden övünçle bahsedilmesi için cömert olmasını tavsiye eder. Bu cömertlikler ise yaptıkları aynî ve nakdî ihsanların, in’âmların, iyiliklerin, dağıttıkları bahşişlerin ve hediyelerin çokluğu ile belirlenirdi. Hanedan mensupları, devlet erkânı, ilim irfan sahipleri, elçiler ve misafirler, yabancı devlet görevlileri, ordu mensupları, tebaa, fakirler ve ihtiyaç sahibi herkes bu lütuflardan nasibini alırdı. Hatta kimi zaman bu lütuflar hazinelerin zenginliğini gösterme ve şanın yürümesi için "bir gövde gösterisine” dönüşürdü. Yabancı hükümdarları ve elçileri karşılama merasimleri, gösterişli hil’âtler, keselerce altınlar ve nakit paralar, en nadide kumaşlar, kıymetli mücevherler, cins atlar ve daha niceleri bunun önemli bir parçasıydı. Büyük bir Türk-İslam hanedanı olan Hârezmşahlar da (1097-1231) bu in’âm ve ihsanlardan hali değildi. Hârezmşah hükümdarları devletin en zor zamanlarında ve hatta Moğol istilası sırasında dahi ihsanlarda bulunmaya devam etmişlerdi. Ahlat muhasarası sırasında devlet maddi sıkıntıya düştüğü halde halife tarafından Celâleddin Hârezmşah’a gönderilen elçiler adına düzenlenecek ziyafetler için belirlenen 1000 dinarı az bulan sultanın bunu 2.500 bin dinara yükseltmesi bu cümledendir. Bu zamanda hediyelerin çeşitliliği ve değerinin gösterilen itibar derecesine göre değiştiği görülür. Örneğin Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubad tarafından gönderilen elçilerle İsmâilîler tarafından gönderilen elçilere aynı muamele gösterilmemiştir. Ayrıca Hârezm’in konumu, canlı ticaret merkezleri ve uluslararası pazarlarda hatırı sayılır bir konumda olması ihsanların niteliğini ve niceliğini belirlemede önemli bir unsur olarak görülür. Nitekim bu pazarlarda görülen eşi benzeri görülmemiş kunduz ve samur kürkler, kazz-ı Hitaî, kırmızı ipek türünden kumaşlar, ibrişimler, cins Türk ve Tatarî atları Hârezmşahlar’ın in’âm ve ihsanlarının önemli bir kısmını oluşturuyordu. Çalışmanın ilgilendiği bir diğer husus ise Hârezmşah sultanlarına ve maiyetindekilere yabancı devlet hükümdarları tarafından verilen aynî ve nakdî ihsanlar ve çeşitli hediyelerdir. Bunlar arasında Cengiz Han’ın Muhammed Hârezmşah’a gönderdiği hediyeler içerik ve gönderiliş amacı olarak en dikkat çekicileridir. Bu çalışma her iki durumu da Hârezmşahlar özelinde değerlendirme ve müelliflerin eserlerinde tespit edilen örnek olaylarla tarihî gerçekliği ortaya koyma gayesi taşımaktadır. Yine bu çalışma Hârezmşahlar zamanında görülen in’âm ve ihsan örneklerinin tamamını ihtiva ettiği iddiasından uzaktır.Keywords : Hârezmşahlar, haricî devletler, in’âm, ihsan, hediye.