- Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
- Issue: Cumhuriyetin Yüzüncü Yılı Özel Sayısı
- Cumhuriyet Döneminde Türk Lehçeleri Üzerindeki Kaynak Çalışmalarına Genel Bakış
Cumhuriyet Döneminde Türk Lehçeleri Üzerindeki Kaynak Çalışmalarına Genel Bakış
Authors : Mehmet Fatih KİRİŞÇİOĞLU
Pages : 35-40
Doi:10.56387/ahbvedebiyat.1189288
View : 9 | Download : 6
Publication Date : 2023-04-14
Article Type : Other
Abstract :Dünyada akademik olarak Türk lehçeleri üzerine çalışmalar 18. yüzyılın ikinci yarısında başlamıştır. Ancak bu dönemler Osmanlı İmparatorluğu’nun sıkıntılı dönemleridir. 1730’da İran’da yenilen Osmanlı Kerkük, Gence, Tiflis, Kırım gibi bölgeleri kaybetmiş ve iyice kendi içine dönmüştür. Muhakkak ki bu dönemde diğer Türk boylarıyla ilgilenmesi mümkün olamazdı. Buna rağmen az da olsa Türk lehçeleriyle ilgili yayınlar basılıyordu. I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan devlet arkasından Kurtuluş Savaşı da yapmak zorunda kalmıştı. Bütün bu sıkıntılı dönemde Orhun Abideleri bulunuyor ve çözülüyor, Kutadgu Bilig neşrediliyordu. 1923’te kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti kurumlarını oluşturduktan sonra soydaşlarının dil ve edebiyatlarıyla ilgilenmeye başlamıştır. 12 Kasım 1924 tarihinde İ.Ü. Edebiyat Fakültesine bağlı olarak Türkiyat Enstitüsü kurulmuştur. 1926 yılında Bakü’de yapılan Birinci Türkoloji Kurultayı’nda alınan Sovyetler Birliği sınırları içinde yaşayan Türklerin Latin Alfabesi’ne geçmesi kararının ardından Ağustos 1928’de Türkiye’de de Latin Alfabesi’ne geçilmesi manidardır. Atatürk, dili zenginleştirmek ve millîleştirmek amacıyla 1932 yılında da Türk Dili Tetkik Cemiyeti’ni kurdurmuştur. Atatürk döneminde kurulan bu kurum başlangıçta, çağdaş lehçe araştırmalarına önemli bir adım sayılabilecek birkaç sözlüğü yayın alanına çıkarmıştı. 1935’te kurulan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ile çalışmaların ivmesi artmıştır. Bu makale Cumhuriyet’in 100. yılında Türkiye’de Türk lehçeleri üzerindeki çalışmaları belirtmektedir. Türkiye’de Türk lehçeleri üzerindeki çalışmaların sadece künyelerini vermek bile bir kitap boyutunda olacağından, makalemizde ilk önemli çalışmalar ve önemli gördüğümüz kaynak çalışmalar belirtilmeye çalışılmıştır.Keywords : Cumhuriyet Dönemi, Türk lehçeleri, Kaynak yayın