- Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD)
- Vol: 4 Issue: 1
- Hıdırellez Kültünden Dinî Ritüelli Bir Spora: "Kırkpınar Yağlı Güreşleri"
Hıdırellez Kültünden Dinî Ritüelli Bir Spora: "Kırkpınar Yağlı Güreşleri"
Authors : Mehmet Alparslan KÜÇÜK, Cemal Ersin SİLİK
Pages : 83-96
View : 12 | Download : 2
Publication Date : 2018-06-30
Article Type : Review
Abstract :Hıdırellez, Hızır ile Hz. İlyas’ın yeryüzünde buluşmasını ifade eden bir kavramdır. O, ayrıca yaz mevsimine geçiş amacıyla 6 Mayıs’ta yapılan kutlamanın İslâmi yapıya büründürülmüş biçimi olarak da ön plâna çıkmaktadır. Çünkü Türkler, tarihî süreç içerisinde, " Hıdırellez ” adı altında, yazın gelişini kutlama amacıyla çeşitli şenlikler ve panayırlar düzenlemişlerdir. Bu panayırlar ve şenlikler, yeşillik alanlarda ifa edilmiştir/edilmektedir. Zaten kelime olarak, " yeşil, yeşillik, yeşilliği bol olan alan ” gibi anlamlara gelen " Hıdır/Hızır ”, "yeşil” ve "yeşillik” ile özdeşleştirilmiştir/ özdeşleştirilmektedir. Böylece " Kırkpınar Yağlı Güreşleri ” de Hıdırellez kutlamaları içerisinde yer alan ve çeşitli yörelerden pehlivanların katıldığı bir gelenek olarak tarihteki yerini almıştır. Ata sporu olan ve Osmanlı Dönemi’nde iki şehidin anısı ile başlayarak gelenek haline gelen Kırkpınar Yağlı Güreşleri, dinî ritüelleri bakımından diğer spor dallarından ayrılmaktadır. Türk güreşinin en büyük gösterisini teşkil eden Kırkpınar Yağlı Güreşleri, Mevlid-i Şerif ve dualar eşliğinde Cuma Namazından sonra " Allah Allah ” nidalarıyla başlamaktadır. Güreşlerde pehlivanlar, " Ateşten Gömlek ” olarak değerlendirilen Kıspeti, İslâmî örf ve adetlere uygun biçimde giymektedirler. Kıspeti giyen pehlivan, Kıble’ye dönük olarak " üç İhlas ve Fatiha Sureleri ”ni okumaktadır. Kispette, " Allah’a kulluk, Hz. Muhammed’e ümmetlik ve Pirin Hakkı ” olarak tasavvur edilen üç düğüm vardır. Zaten Kıbleye dönmeyen ve üç düğümlerin anlamını bilmeyenlerin güreş meydanında olmasının tasvip edilmediği de dile getirilmektedir. Bununla birlikte güreşe hazırlık sürecinde (peşrev) kıbleye doğru yönelme gerçekleşmekte ve pehlivanlar diz çökmüş biçimde, üç defa sağ elini yerden dizine, dudaklarına ve başına götürmektedirler. Bu; Pehlivanın gücü, ustalığı ile kibirlenmemesi ve topraktan gelip toprağa döneceğinin, kendisindeki özelliklerin Allah’ın bir emaneti anlamını ihtiva etmektedir. Ayrıca üç adım geri ve ileri gitmenin de dinî bir yorumu bulunmaktadır. Netice olarak Kırkpınar, Hıdırellez Kültü’nün bir parçası olarak İslamileştirilmiş Türklere has, yöresel bir gelenektir ve dinî ritüelleri ile diğer spor dallarından farklı bir yapı sergilemektedir.Keywords : Hıdırellez, Kült, Kırkpınar, Güreş