- Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi
- Vol: 6 Issue: 1
- Eugêne Flandin’ün Gravürlerinde İslam Dini Mimarisi
Eugêne Flandin’ün Gravürlerinde İslam Dini Mimarisi
Authors : Dilan Çelik, Eylem Güzel
Pages : 95-110
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2021-03-30
Article Type : Research
Abstract :Batı dünyası için bilinmeyen ve sürekli merak kaynağı olan Osmanlı İmparatorluğu yayıldığı geniş coğrafyası ile asırlar boyunca güçlü bir çekim merkezi olmuştur. İmparatorluğu yakından tanımak isteyen Batılılar farklı dönemlerde çeşitli nedenler ile bu coğrafyaya seyahatler düzenlemişlerdir. Batılılar, seyahatler sonrası, gezip gördükleri yerleri, tanık oldukları olayları görsel olarak belgeleyip kaleme almışlardır. Başlangıçta sadece diplomat, din adamı ve tüccarların seyahat edebildiği ulaşılması zor olan bu coğrafyaya, 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başında gelişen teknolojik imkânlar sayesinde her kesimden insan seyahat edebilmiştir. Bu dönemden itibaren Osmanlı coğrafyasına çok sayıda seyahat yapılmıştır. Buna paralel olarak da seyahatname ve gravür sayısında artış yaşanmıştır. 19. yüzyılda Osmanlı coğrafyasını ziyaret eden Batılı sanatçılar başta İstanbul olmak üzere Anadolu’nun bütün topraklarını gezmiş ve gördüklerini gravürlerinde görselleştirmişlerdir. Anadolu’yu dolaşan bu gezgin sanatçılar arasında Fransız Oryantalist ressam Eugéne Flandin öne çıkan isimlerdendir. Fransız Oryantalist ressam, Jean Baptise Eugéne Napoléon Flandin, yaygın olarak bilinen adıyla Eguéne Flandin, Fransız Hükümeti tarafından verilen diplomatik görevler nedeniyle İran ve Mezopotamya adı altında iki büyük Doğu seyahati gerçekleştirmiştir. Bu seyahatler sırasında gezdiği birçok ülke arasında en fazla Türkiye ile ilgilenmiştir. Diğer ülkelere oranla daha hareketli ve renkli bulduğu Türkiye topraklarını üç ayrı tarihte ziyaret etmiştir. Fransız elçiliğinin konuğu olarak başta İstanbul olmak üzere, Anadolu’nun büyük bir bölümünü gezme fırsatı yakalayan Flandin, gezi sonrası seyahatnamesinde kentlerin eşsiz güzellik ve değerlerini görselleştiren litografiler gerçekleştirmiştir. Flandin’ün gerçekleştirdiği bu gravürler, 1853-67 yıllarında L’Orient adlı litografi albümünde derlenip, yayınlanmıştır. Dört ciltten meydana gelen eserde İran ve Mezopotamya seyahatindeki görüntülerin yanında Türkiye seyahatinde gezdiği yerler ile ilgili resimler de yer almaktadır. Eserin birinci cildinde sanatçının Türkiye seyahati sırasında İstanbul, Çanakkale ve İzmir kentlerine ait yapmış olduğu litografiler bulunmaktadır. Eserin ikinci cildinde, daha çok Rodos Şövalyeleri’nin tarihine yoğunlaşan sanatçı, şövalyelerin egemen olduğu bölgelerdeki eserlerini resmetmiştir. Bunlar içinde Kudüs başta olmak üzere, Fransa, Mısır, Türkiye gibi ülkelere ait gravürler bulunmaktadır. Türkiye ile ilgi olan kısımda sadece Bodrum Kalesi ele alınmıştır. Eserin üçüncü cildinde Mezopotamya gezisi sırasında seyahat ettiği Irak başta olmak üzere, Lübnan, Suriye, Türkiye gibi Ortadoğu ülkelerine ait pek çok gravür bulunmaktadır. Eserde, Türkiye ile ilgili olan kısımda sanatçı Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin kentlerini ele almıştır. İran seyahatini konu alan eserin dördüncü cildinde, İran dışında seyahat ettiği Türkiye başta olmak üzere, Azerbaycan ve Ermenistan’a ait resimler de bulunmaktadır. Eserde, Türkiye ile ilgili bölümde, Sinop, Trabzon, Gümüşhane, Bayburt, Erzurum ve Ağrı-Doğu Beyazıt’a ait birçok litografi yer almaktadır. Dört ciltten meydana gelen eserde yer alan kent gravürleri arasında en fazla resmedilen konuların başında İslam dini mimarisi gelmektedir. Bu çalışmada; Flandin’e ait olan gravürlerde, günümüz Türkiye toprakları içerisinde yer alan İslam dini mimarisi yapılarının ele alınış biçimleri belgesel ve üslupsal açıdan irdelenecektir. Gravürlerde, kentlerin Müslüman kimliğini vurgulayan; külliye, cami ve türbeler öne çıkan yapılar arasındadır. Flandin imzalı gravürler, o döneme ait hemen her konuda bilgi veriyor olmaları yanında günümüzde farklılaşan görüntülere ışık tutması açısından oldukça önemlidir. Bu kaynaklar ışığında yok olmuş veya değişime uğramış kültürel değerlerimizin özgün durumlarını ortaya çıkarmak son derece yararlı olacaktır. Öte yandan sanatçının çalışmalarının bir bölümünde Avrupa sanat ortamındaki akımlardan özellikle de Romantizm ve ondan beslenen Oryantalizmden izler taşıdığı anlaşılmaktadır.Keywords : Eugene Flandin, Gravür, Oryantalizm, DiniMimari