- Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 4 Issue: 6
- MEMDUH ŞEVKET ESENDAL’IN AYAŞLI VE KİRACILARI’NDA KENT KÜLTÜRÜ VE HALK BİLGİSİ YANSIMALARI...
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL’IN AYAŞLI VE KİRACILARI’NDA KENT KÜLTÜRÜ VE HALK BİLGİSİ YANSIMALARI
Authors : Songül Çek
Pages : 122-139
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2021-05-31
Article Type : Research
Abstract :Kent kültürünün bugünün yaşamındaki yeri düşünüldüğünde yarattığı değerleri, insanı ve ona ait her türlü geleneksel unsuru yaşatma ve yansıtma biçimi önem kazanır. Kent insanının geçmişinde halk kültürünün ortaya koyduğu bilgi ve tecrübe yer alır. Dolayısıyla kent insanının geleneksel kültürden tamamen kopuk olarak ele almak, yüzyılın başındaki; köylüyü halk, kentliyi ise modern insan olarak değerlendirme yanılgısına götürür. Bu yaklaşımla halkın geçmişinden bu yana sürdürüp getirdiği ve doğanın parçası olarak ürettiği bilginin, kent kültürüne uyum sağlama imkânı bulamadan yok olması kaçınılmaz olur. Bireysel rollerin öne çıktığı ve yalnızlaşmanın doğurduğu problemler başka kişisel ve toplumsal sorunlar doğurmaya devam eder. Bu nedenle kentlerin geçmişte az çok var olan, ancak bugün dışarıda bırakılan halk bilgisine ait değer ve kavramlarını sürdürmeye çalışmak, hem kent folkloru hem de sağlıklı toplumsal organizasyonlar kurmak bakımından önem taşır. Bu çerçevede Türkiye’de kent hayatının biçimlendiği dönemlere ve şehirlere bakmak, bugünle ilişki kurmak ve yaşatılan ya da unutulmaya başlayan halk bilgisi unsurlarını tespit etmek mümkündür. Böylece yaşanan değişim sürecinde halk bilgisinin hangi unsurlarının güçlü tutulması gerektiğini görerek yeni kent kurgusuna dikkat çekmek de mümkün olabilecektir. M.Ş. Esendal’ın Ankara’da geçen "Ayaşlı ve Kiracıları” adlı romanı dönemin sosyal, kültürel, ahlakî, ekonomik hayatına yakından bakan bir çalışmadır. Eserin kent kültürü üzerinden okunması yukarıda sözü edilen hususlara dair çıkarımlar yapmamızı sağlayacaktır. Eser, Cumhuriyet’in ilk yıllarından bugüne biçimlenen kent yaşamının başlangıcını ve sancılı geçiş devresini vermek bakımından değerli malzemeye sahiptir. Dolayısıyla roman, bugünün kent kurgusunu ve buna bağlı kültürünü anlamakta yol göstericidir. Ankara’nın başkent oluşundan sonra ilk kentleşen şehir olması kentsel değişimi en açık biçimde görebileceğimiz yer olmasını sağlar. Bu açıdan Ankara, diğer şehirler için de model oluşturmuştur denebilir. Böyle bakıldığında yapılacak değerlendirmeler Ankara özelinden yola çıkarak ülke genelinde şehir kültürünü oluşumunu takip etmek için de fikir verici olacaktır. Bugünün şehir hayatının taşıdığı nitelikler ile Memduh Şevket’in ideal olarak gördüğü ve umut ettikleri arasında ilişki kurarak geleneksel halk kültürünün şehir hayatındaki işlerliğini görmek yazının ana hedefidir. Bu çerçevede ele alınacak soru ise romanın yansıttığı halk bilgisi unsurlarının neler olduğu ve bunların kent yaşantısında nasıl bir anlam taşıdığıdır. Buna bağlı olarak Banka Memuru, Selime, Doktor Fahri, Melek ve diğer kahramanlar mekân ve insan ilişkisi merkezinde ele alınacaktır.Keywords : Memduh Şevket Esendal, Ayaşlı ve Kiracıları, Ankara, Urban Culture, Folk Knowledge