İçan-Kala Mescitleri
Authors : Eyüp POLAT
Pages : 432-466
View : 10 | Download : 2
Publication Date : 2022-10-31
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmada Özbekistan’ın Harezm Vilayeti Hiva şehri içerisinde yer alan ve tarihi İçan-Kala yerleşkesinde bulunan beş adet mescit ele alınmıştır. Orta Asya Türk Hanlıklarından biri olan Hiva Hanlığı döneminde inşa edilen bu mescitler gerek dönem özellikleri ve gerekse bölgedeki diğer hanlıkların mimari yapıları ile karşılaştırıldığında Hiva Hanlığının imar faaliyetlerinde kendi üslubunun oluştuğunu göstermesi bakımından oldukça önemlidir. 1521 tarihinde İlbars Han yönetiminde kurulmuş olan hanlık, 1920’de Sovyet Rusya’nın bölgeyi tamamen ele geçirmesiyle ortadan kalkmıştır. Yaklaşık 400 yıl Harezm bölgesinde egemenliğini sürdürmüş olan Hiva hanları gerek şehrin imar faaliyetlerine gerekse de sosyal ve kültürel gelişmelere oldukça önem vermişlerdir. Yapıların inşa sürecine önemli devlet adamlarının da öncülük etmesi ile şehirde hızlı bir gelişim süreci yaşamıştır. Özellikle de hanlığın başkentinin Hiva’ya taşınması ile şehirdeki yoğun imar faaliyetleri hız kesmeden devam etmiştir. Hanların ve devlet adamalarının şehrin en korunaklı yeri haline getirdikleri İçan-Kala’da cami, mescit, medrese, türbe, han, hamam ve saray gibi birçok farklı yapı grubu inşa ettirmeleri tarihi ipek yolu üzerinde bulunan İçan-Kala’nın dönemi içerisinde önemli bir ticaret merkezi haline gelmesini sağlamıştır. Şehrin gelişme ve büyümesine katkı sağlayan bu yapı grupları içerisinde hiç şüphesiz mescitler de önemli bir yer tutmaktadır. İnşa edildikleri dönem, banileri, yapı malzemeleri, süsleme ve plan özellikleri bakımından değerlendirildiğinde Orta Asya Türk Sanatı içerisinde Hiva Hanlığının kendine has bir mimari üslup oluşturduğunun ve bölgede yer alan diğer Türk Hanlılarından farklı bir konuma geldiğinin en önemli kanıtlarından biri de bu yapı gruplarıdır.Keywords : Mescit, İçan-Kala, Hiva Hanlığı, Harezm, Özbekistan.