- Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi
- Vol: 8 Issue: 17
- 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesinde Negatif Temel Duygu Fiilleri
15. Yüzyıl Anadolu Türkçesinde Negatif Temel Duygu Fiilleri
Authors : Mustafa ARGUNŞAH, Fatma BOZ
Pages : 208-225
View : 11 | Download : 4
Publication Date : 2022-04-30
Article Type : Research
Abstract :Mental fiil, zihin olgusunun anlama, düşünme, bilme, duygu, duyu gibi unsurlarını ortaya çıkaran fiil kategorisidir. Duygu ise, bireylerin yaşamı içerisinde etki gösteren iyi veya da kötü huylu ruhsal ve psikolojik durum olarak ifade edilebilir. Her birey yaşadığı süre boyunca her türlü duyguyu ortaya çıkartabilecek durumla karşılaşmaktadır. Biz de Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesi dönemlerini kapsayan, bir tür geçiş dönemi özelliğini gösteren 15. yüzyıl üzerinde mental fiil meselesine dâhil ettiğimiz negatif temel duygu fiillerini ele almaktayız. Negatif duygular bilindiği üzere olumsuz ve hoş olmayan duygulara karşılık gelmektedir. Temel sekiz duygu ‘öfke, keder, korku, sevinç, sevgi, şaşkınlık, tiksinti, utanç’ şeklinde ele alınmaktadır. Negatif duygu olarak bunlardan sadece ‘keder’ ifade eden fiiller ele alınabilir. Çünkü ‘tiksinti, utanç, korku, öfke’ gibi fiiller anlık oluşan duygular kategorisinde değerlendirilebilir. Bu tip duygular tam anlamıyla negatif kavramını karşılamamaktadır. İnsan, yaşamının bir süresini üzgün ya da kederli hissedebilirken tiksinti, utanç, korku gibi duyguları anlık yaşar. Bunlar insanın fizyolojik kişiliği açısından temel duygular içerisinde değerlendirilmektedir. Öyle ki negatiflik bağlamında değerlendirilmeyip anlık veya ara ara oluşan, o duyguyu hissettirecek bir durumla karşılaşıldığı vakit hissedilecek davranışlar içerisindedir. Bu yüzden konuda temel duygu olarak sınıflandırılabilecek ‘keder’ başlığı kendi içerisinde dört alt başlığa ayrılır: ‘Ağlama İfade Eden Fiiller’, ‘Birini Kırma, Üzme İfade Eden Fiiller’, ‘Keder, Üzüntü İfade Eden Fiiller’, ‘Ses Yoluyla Oluşan Negatif Duygu Fiilleri’ başlıklarına ayrılır. ‘İnlemek, âh etmek, figan etmek’ gibi fiiller duygunun sesle ifadesi olmasından dolayı ‘ses yoluyla oluşan fiiller’ başlığı altında değerlendirilmiştir.Keywords : 15. yüzyıl Anadolu Türkçesi, mental fiil, negatif duygu fiilleri