- Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi
- Vol: 20 Issue: 40
- Menzilnâmeler Üzerine Bir Literatür Değerlendirmesi
Menzilnâmeler Üzerine Bir Literatür Değerlendirmesi
Authors : Özge Eda Kaya
Pages : 401-418
Doi:10.55842/talid.1222865
View : 15 | Download : 21
Publication Date : 2023-02-03
Article Type : Other
Abstract :Devletler idari, ekonomik ve askeri açıdan kontrollerini kolaylaştırmak adına hakimiyetleri altında bulunan topraklarda sistematik yol ağları oluşturmuşlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrol ettiği topraklar düşünülünce, İmparatorluk içerisinde sistematik yol ağlarının oluşturulması bir zaruriyet haline gelmiştir. Bu minvalde Anadolu ve Rumeli yol ağlarında sağ, orta ve sol kol olmak üzere toplam altı adet ana yol oluşturulmuştur. Zaman içerisinde ihtiyaca yönelik olarak ana yollara bağlı tali yollar meydana gelmiştir. Merkezin taşra ile olan irtibatı ve resmi haberleşmesi ana ve tali yollar üzerinden XIX. yüzyıla kadar; ulak hükmü, menzilhane sistemi, in’am hükmü, kiracıbaşılık ve posta teşkilatı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde yollar üzerinde hem yolların güvenliğini hem de yolcuların konaklama, yeme, içme temel ihtiyaçlarının karşılanması için menziller inşa edilmiştir. Menziller; hac menzilleri, askeri menziller ve devlet görevlilerinin-ulakların kullandığı menziller olarak temelde üçe ayrılmaktadır. Bu menziller işleyiş bakımından benzer özelliklere sahip olsalar da coğrafi konum, mimari özellik gibi konularda birbirlerinden ayrılmaktadırlar. Menzillerle ilgili bilgilere resmi belgelerin yanısıra, menzilnâmeler üzerinden ulaşılmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan itibaren kullanıldığı düşünülen yol ağlarının organizasyonunu sağlayan menziller ile ilgili bu döneme kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bu nedenle bu çalışmada öncelikle Osmanlı’da bulunan Anadolu ve Rumeli yol ağlarından kısaca bahsedilecektir. Daha sonra ise menzilnâme literatüründe yapılmış olan çalışmalar; askeri menzilnâmeler, hac menzilnâmeleri, devlet görevlilerinin-ulakların kullandığı menziller ve menzilleri mimari olarak inceleyen çalışmalar olarak dört ana başlık altında incelenecektir.Keywords : menzil, menzilname, hac menzilnameleri, askeri menzilnameler, Osmanlı Yol Ağları