- Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 7 Issue: 1
- ÇAĞATAY HANLIĞI’NIN DAĞILMASI SONRASI TUĞLUK TİMUR HAN’IN MERKEZİLEŞME POLİTİKASI VE EMİR KAMERÜDDİN...
ÇAĞATAY HANLIĞI’NIN DAĞILMASI SONRASI TUĞLUK TİMUR HAN’IN MERKEZİLEŞME POLİTİKASI VE EMİR KAMERÜDDİN İSYANI
Authors : Ömer Gök, Özgür Türker
Pages : 112-128
Doi:10.56252/turktarars.1081862
View : 13 | Download : 2
Publication Date : 2022-06-17
Article Type : Research
Abstract :Cengiz Han (1162-1227)’ın ölümünden sonra Büyük Moğol İmparatorluğu’nun Türkistan’da kurulan şubesi olan Çağatay Hanlığı, kuruluşunun başlangıç evresinde merkeze bağlı kalmak zorunda olmakla birlikte merkezdeki gelişmelerden de doğrudan etkilenmiştir. İlerleyen süreçte müstakil bir hanlık olmayı başaran Çağatay Hanlığı, Kebek ve Alâeddin Tarmaşirin gibi karizmatik ve yenilikçi hanlar vasıtasıyla idari ve toplumsal anlamda dönüşüme girmiştir. Ancak bu dönüşüme muhafazakârlar tarafından müdahale edilmekle birlikte, hanlık içerisinde yaşanan taht kavgaları ve yönetimsel bunalım, merkezî otoritenin zayıflamasına neden olmuştur. Merkezi otoritenin zayıflaması, hanlığın kuruluş aşamasından itibaren rol oynayan karaçuların siyasi gücünü artırarak yönetimin dolaylı yollarla onların kontrolüne girmesine sebebiyet vermiştir. Aynı zamanda idarede yaşanan bunalım, hanlığın Moğul Ulusu ve Çağatay Ulusu olarak ikiye ayrılmasıyla sonuçlanmıştır. Moğul Ulusu’nda tahta çıkan Tuğluk Timur Han, gerçekleştirdiği merkezileşme hamleleriyle idareyi yeniden tesis etmekle kalmamış, ayrıca hanlığı tekrar eski günlerine döndürmek adına 1360 ve 1361 yıllarında Çağatay Ulusu’na seferler gerçekleştirmiştir. Tuğluk Timur Han’ın merkezileşme girişimleri karaçuları rahatsız etmiş ve bundan dolayı ölümünden hemen sonra Moğul Ulusu’nda bir karaçu olan Emir Kamerüddin, isyan ederek kendini 1365 yılında han ilan etmiştir. Çağatay Ulusu’nda ise Tuğluk Timur Han’ın idaresi yok sayılarak karaçular yönetimi ele geçirmiştir. Cengizli soyundan olmayan Emir Kamerüddin’in hanlık ilanı, o zamana kadar yapılmamış bir girişim olmuş ve bölge üzerindeki siyasi düzeni derinden sarsmıştır. Moğul Ulusu’nda Emir Kamerüddin gaspçı olarak nitelendirilirken, Çağatay Ulusu’nda idareyi ele geçiren Emir Timur, bir kukla hanı tahta oturtmuş ve Cengiz soyuna damat olarak nüfuzunu arttırmıştır. Emir Kamerüddin’in bu girişimi, kendi kabilesi başta olmak üzere kabileler tarafından tepkiyle karşılanmış ve ona karşı muhalefet oluşturmuştur. Diğer yandan Emir Timur, Moğulların içerisinde bulunduğu kaos ortamını iyi değerlendirerek neredeyse 20 yıl boyunca onlar üzerine seferler icra etmiştir. Netice olarak bu seferler ve içerdeki muhalefet, Emir Kamerüddin’in nüfuzunu kırmış ve ölümüne neden olmuştur, aksine Emir Timur’un ise bölge üzerindeki hakimiyet kurmasına imkân sağlamıştır.Keywords : Çağatay Hanlığı, Moğul Ulusu, Karaçu, Tuğluk Timur Han, Emir Kamerüddin.