- Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi
- Vol: 4 Issue: 1
- Buhara Hanlığının İdari Hukukuna Dair İki Mühim Kaynak: Sulûku’l-Mulûk ve Destûru’l-Mulûk...
Buhara Hanlığının İdari Hukukuna Dair İki Mühim Kaynak: Sulûku’l-Mulûk ve Destûru’l-Mulûk
Authors : Gülay Karadağ Çinar
Pages : 188-232
View : 10 | Download : 3
Publication Date : 2019-06-26
Article Type : Research
Abstract :Normal 0 21 false false false TR X-NONE AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Normal Tablo"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin-top:0cm; mso-para-margin-right:0cm; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0cm; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri",sans-serif; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Arial; mso-bidi-theme-font:minor-bidi; mso-fareast-language:EN-US;} Yeniçağın ortalarında Batı Türkistan bölgesinde var olan Buhara Özbek Hanlığı Türk, Moğol, İslam ve dahi İran kültürünün kozmopolit bir bileşenidir. Ancak bu dört unsurdan en baskını Türk kimliği ve kültürüdür. Hanlık tarihi yerli müverrihlerin kaleminden umumi tarihler, hanedanlık tarihi, yerel tarihler, biyografiler ve siyasetnameler başta olmak üzere farklı formatlarda kaleme alınmıştır. Bunlar arasında en az sayıda karşımıza çıkan eserler siyasetnamelerdir. Bu eserler devletin işleyişi, temel prensipleri ve değerleri üzerinden Buhara siyasi ve idari yapısına ışık tutarlar. Ayrıca yönetimin aksayan yönleri ve yanlış politikalarına dikkat çekerler. Bu minvalde 16. yüzyılın ilk çeyreğinde kaleme alınan Sulûku’l-Mulûk devlet mekanizmasını ve makam sahiplerinin yetki ve sorumluklarını İslami kurallara göre tanımlayan bir eserdir. 17. yüzyılın son yıllarında kaleme alınan Destûru’l-Mulûk ise devletin bozuk düzeninden rahatsızlık duyan bir aydının nasihatlerini içerir. Müellif evrensel doğrulardan hareket ederek hükümdara, vezire ve devlet kurumlarındaki tüm görevlilere idari hukukun terk edilemez değerlerini hatırlatmıştır. İncelemeler neticesinde devletin kuruluş sürecinde muktedir hükümdarların evrensel değerlere bağlı kaldıkları ve İslami hükümlere karşı tam bir teslimiyet gösterdikleri söylenebilir. Ancak 17. yüzyılın ikinci yarısında adalet, liyakat, güven gibi toplumsal yaşam kaideleri çok fazla yara almıştır. Bu noktada Destûru’l-Mulûk’un yazarı Tirmizî, devletin selameti için evrensel değerlere yeniden işlevsellik kazandırılması gerektiğini ileri sürmüştür.Keywords : Siyâset-nâme, Şeybanîler, Astrahanîler, Buhara Özbek Devleti, Hükümet