- Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi
- Sayı: 108
- İSMAİL FÂZIL AYANOĞLU ARŞİVİ’NDEN ÖRNEKLERLE BEKTAŞİ MEZAR TAŞLARI
İSMAİL FÂZIL AYANOĞLU ARŞİVİ’NDEN ÖRNEKLERLE BEKTAŞİ MEZAR TAŞLARI
Authors : Burak Muhammet Gökler, Mustafa Genç
Pages : 259-286
Doi:10.60163/hbv.108.014
View : 95 | Download : 146
Publication Date : 2023-12-26
Article Type : Research
Abstract :Tarihi birer belge niteliğinde olan mezar taşları Türk-İslam Sanatları içerisinde plastik ve estetik sanatın önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Ait oldukları dönemin sanatsal, edebi, inanç ve sosyo-kültürel anlayışlarını yansıtması açısından önem arz eden taşlar, gövdeleriyle, başlık tipleri ve yazı içerikleri ile farklı karakteristik özellikler taşımaktadır. Şahideler genel görüntüleri itibariyle cinsiyet, mevki, meslek gibi pek çok unsuru barındırmaktadır. Ayrıca kullanılan serpuşlar, İslam çerçevesinde şekillenen tarikatları da belirgin hale getirerek diğer taşlardan kolay bir şekilde ayırt edilmesine sağlamaktadır. Bu kapsamda kullanılan başlık türü vefat eden kişinin hangi tarikata mensup olduğunu ve hangi derecede yer aldığı hakkında bilgi vermektedir. XIII. yüzyıldan itibaren sosyal ve siyası anlamda faaliyet göstermeye başlayan Bektaşilik, tarihsel süreç içerisinde iki farklı dönemden oluşmaktadır. İlk çıktığı dönemden itibaren Anadolu’da ve çeşitli coğrafyalarda etkili olmuş, XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti himayesinde kurumsallaşma sürecine girmiştir. Bu araştırmada İsmail Fazıl Ayanoğlu (1893-1975) tarafından fotoğraflanmış mezar taşları içerisinde sadece Bektaşilere ait olan on yedi mezar taşı değerlendirmeye alınmıştır. Giriş bölümünde Bektaşilik hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra şahideler, form, üslup, başlık ve metin açısından incelenmiştir. Şahide fotoğrafları temizlenip çizimleri gerçekleştirilmiştir. Son bölümde şahideler içerik, form ve serpuş açısından irdelenmiş, Bektaşilikte karşımıza çıkan "Seyyid, Baba ve Derviş” terimleri üzerinde durulmuş ve yine sadece bu tarikatta kullanılan başlık türleri hakkında bilgi verildikten sonra Anadolu’daki benzer örnekleri ile karşılaştırılmıştır.Keywords : Bektaşilik, Sanat, Fazıl Ayanoğlu, Mezar Taşları, Serpuş