- Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi
- Issue: 93
- SELÇUKLULAR VE BÜVEYHÎLER ARASINDAKİ REKABETİN TARİH YAZICILIĞI SAHASINDAKİ AKTÖRLERİ: İBN HASSÛL VE...
SELÇUKLULAR VE BÜVEYHÎLER ARASINDAKİ REKABETİN TARİH YAZICILIĞI SAHASINDAKİ AKTÖRLERİ: İBN HASSÛL VE EBÛ İSHÂK es-SÂBÎ
Authors : Sedghi Sedghi, Sinan Tarifci
Pages : 241-266
View : 9 | Download : 5
Publication Date : 2020-03-13
Article Type : Research
Abstract :Ebu’l-Alâ İbn Hassûl Hemedânî tarafından telif edilen Tafzîlü’l-Etrâk ʿalâ Sâʾiri’l-Ecnâd, Selçuklular zamanının tarih eserlerinin ilkidir. Bu risale, Sultan Tuğrul’un fetihleri döneminde ve Büveyhîler ile Selçukluların siyasî-askerî rekabet ve mücadele ortamında kaleme alınmıştır. İbn Hassûl, Büveyhî edip-müverrih Ebû İshâk es-Sâbî’nin et-Tâcî fî Ahbârü’d-Devleti’d-Deylemiyye’sini hedef alarak, Büveyhîler ile Selçuklular arasındaki siyasî-askerî rekabet ve mücadeleyi, tarih yazıcılığı sahasına taşıdı. O, Tafzîlü’l-Etrâk’ı, Ebû İshâk es-Sâbî’nin et-Tâcî risalesine bir cevap ve karşılık olarak yazdı. Dolayısıyla Tafzîlü’l-Etrâk risalesinin ilk ve asıl kısmı Deylemîler ve Büveyhîlerin menşeine dair esSâbî’nin tarihyazımını tenkide tahsis edilmiştir. İbn Hassûl, es-Sâbî’nin tarihyazımı tarzını şiddetli bir şekilde eleştirmesine rağmen, kendisi de Tafzîlü’l-Etrâk’ın yazımında benzer bir yol takip etmişti. es-Sâbî nasıl et-Tâcî risalesinde Deylemîlerin, Büveyhîlerin ve Adudü’d-Devle’nin şahsının nesebini ve hususiyetlerini methettiyse, İbn Hassûl da Tafzîlü’l-Etrâk’ta Türklerin, Selçukluların ve Sultan Tuğrul’un şahsının nesebini ve faziletlerini methetmiştir. İbn Hassûl’un tarih yazıcılığı sahasında es-Sâbî ile rekabette, ne dereceye kadar muvaffak olduğu meselesi bu makalede tartışılacaktır. Bu araştırmanın bulguları, et-Tâcî kitabının, Deylemîler ve Büveyhîler tarihine dair ayrıntılı ve orijinal bilgiler içermesi sebebiyle, sonraki dönem müverrihler tarafından çeşitli vesilelerle bir başvuru kaynağı olarak kullanıldığını göstermektedir. Oysaki Tafzîlü’l-Etrâk, müellifi İbn Hassûl’un Selçuklular ve Tuğrul Bey hakkında tarihî hadiselerin kaydına ilgisiz kalması sebebiyle, sonraki dönem müverrihler tarafından pek de bir başvuru kaynağı olarak kullanılmamıştır.Keywords : İbn Hassûl, Ebû İshâk es-Sâbî, Tafzîlü’l-Etrâk, et-Tâcî, Türkler, Deylemîler, Tuğrul Bey, Adudü’d-Devle