- Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
- Cilt: 23 Sayı: 2
- Fonksiyonel Dini Bir Kurum Olarak Mescitler \"Azerbaycan Örneği\"
Fonksiyonel Dini Bir Kurum Olarak Mescitler \"Azerbaycan Örneği\"
Authors : Cengiz Mürsel
Pages : 469-501
Doi:10.32449/egetdid.1290646
View : 60 | Download : 60
Publication Date : 2023-12-22
Article Type : Research
Abstract :Azerbaycan coğrafyası, İslam’la teması başladığı andan itibaren mescitler aracılığıyla İslam’ın yayılması ve halk arasında benimsenmesi sürecine önemli katkılarda bulunmuştur. Bu mescitler, sadece ibadet yerleri olarak kullanılmakla kalmamış, aynı zamanda İslamî değerlerin toplum içinde yaygınlaştırılması ve temel dini eğitimin verilmesi gibi işlevleri üstlenmiştir. Yerleşim bölgelerine ve savunma kalelerine inşa edilen bu mescitler, çok yönlü kullanımlarıyla birlikte, ilim ve ibadet merkezleri haline gelmiştir. Bu bağlamda mescitler, Azerbaycan halkına Kuran-ı Kerim’i okuma ve İslam dini hakkında temel dini bilgileri öğrenme fırsatı sunarak ciddi bir katkı sağlamıştır. Şehirlerdeki mescitlerin sayısının artması, bu bölgelerin ilim, irfan ve medeniyet açısından zenginleştiğinin bir göstergesi olarak kabul edilmiştir. Mescitler ve çevresindeki ilim ocakları, Azerbaycan coğrafyasında yetişen ilim insanlarının eğitim ve gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Bu çalışma, Azerbaycan’da İslam’ın yayılmasının tarihsel sürecini ve bu süreçte mescitlerin din/dini eğitim-öğretim alanındaki işlevlerini ve önemini incelemektedir. Aynı zamanda mescit merkezli din eğitim hizmetlerinin toplumsal katkılarını değerlendirmektedir. Çalışmada, bölgenin İslam’la tanışması ve mescitlerin bu süreçteki rolü, Çarlık Rusya ve Sovyet Rusya dönemlerindeki mescit merkezli din hizmetleri ele alınmaktadır. Ayrıca çalışmada, Azerbaycan’ın bağımsızlık sonrası dönemde devletin dini mabetlerle ilgili aldığı kararları ve mescitlerin iç ve dış hizmetleri açıklanmaktadır. Bu bağlamda, çalışma Azerbaycan’da tarih boyunca devam eden mescit eğitiminin bağımsızlık öncesi ve sonrası dönemlerini karşılaştırarak, literatürdeki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır.Keywords : Azerbaycan, Mescit, İlim, Bağımsızlık, Çarlık, Sovyet Rusya’sı