- Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
- Vol: 21 Issue: 1
- Karaçay-Malkar Türkçesinde Kalıplaşma Örnekleri: Sözlükselleşmiş Cümleler ve Sözcük Grupları...
Karaçay-Malkar Türkçesinde Kalıplaşma Örnekleri: Sözlükselleşmiş Cümleler ve Sözcük Grupları
Authors : Esra Gül Keskin
Pages : 133-150
Doi:10.32449/egetdid.829591
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2021-06-18
Article Type : Research
Abstract :Bir dilin sözlüğü, o dile ait olan temel sözcükler ve atasözü, deyim, birleşik sözcük, ikileme ve kalıp söz gibi unsurlardan oluşur. Dil, başlangıcından bu yana temel sözcüklerini üretmekle birlikte dili konuşan toplumun kültürünü yansıtan birtakım ifadeleri bünyesine katar. Bunu yaparken asıl sözcük üretme yönteminin dışında başka yöntemlere başvurabilir. Türkçe, asıl sözcük yapma yolu olan "türetme” dışında "kalıplaşma” yönteminden yararlanır. Kalıplaşma; çekim eklerinin, sözcük gruplarının ve cümlelerin kendi görevleri dışında yeni anlamlar kazanmasıdır. Çekim ekleri kendi işlevlerini kaybederek bir yapım eki gibi sözcük türetir. Bu olay "ek kalıplaşması” olarak adlandırılır. Bazen de sözcük grupları ve cümleler dilin gelişim süreci içerisinde bazı aşamalardan geçerek kalıplaşır ve sözlük unsuru hâline gelir. Genellikle sözcük grubu ve cümle kalıplaşmaları sonucunda o dile ait atasözü, deyim, birleşik sözcük, ikileme ve kalıp söz gibi ifadeler ortaya çıkar. Örneğin Türkiye Türkçesinde bir cümle yapısında olan "iyi saatte olsunlar” zamanla cümle olma özelliğini kaybederek "cinler, periler” anlamında bir kalıp söz özelliği kazanmış ve sözlük birimi hâlini almıştır. Kuzeybatı (Kıpçak) grubu Türk lehçelerinden olan Karaçay-Malkar Türkçesinde kalıplaşma yoluyla söz varlığına dâhil olmuş unsurlar bulunmaktadır. Bu çalışmada Karaçay-Malkar Türkçesinde cümlelerin ve sözcük gruplarının kalıplaşmasıyla artık birer sözlük unsuru olan deyim, birleşik sözcük ve kalıp söz örnekleri ortaya konmuştur. Karaçay-Malkar Türkçesindeki "ek kalıplaşması” örnekleriyle atasözü ve ikileme örneklerine değinilmemiştir.Keywords : Karaçay-Malkar Türkçesi, kalıplaşma, sözlükselleşme, sözcük grupları, cümle