Fa Hsien’in Türkistan’da Seyahati
Authors : Kürşat Yildirim
Pages : 45-58
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2015-05-01
Article Type : Research
Abstract :Çin kaynakları Türk tarihinin ana kaynaklarındandır. Bunlar bazen tek müracaat eseri oldukları için çoğu kez malûmatları mukayese imkânı bulunmamaktadır. Tarih tetkiklerinde en muteber Çin kaynakları yıllıklar olarak görülse de ansiklopedik kaynaklar, ilgili devirde yazılmış tarih, coğrafya, hukuk, felsefe, tıp vb. alanındaki kitaplar da bir o kadar mühimdir. Yine seyahatnâmeler ayrı bir yere sâhiptir. Her ne kadar seyahatnâmeler çoğu kez seyyahın şahsî müşahedelerinden ibaret olup derin bir vûkufiyeti haiz olmasa da birçok tarihî ve kültürel hakikatin yegâne kaynağıdırlar. Seyahatnâmeleri çok dikkatli okumak ve ilgili devrin diğer kaynaklarıyla mukayese etmek lâzımdır. Bu münâsebetle Türkistan tarihinin en mühim seyyahlarından biri olan Budacı keşiş Fa Hsien’in hacı olmak üzere 400 yılında Çin payitahtından yola çıkıp Hindistan’a giderken geçtiği Türkistan sahasındaki intibaları kayda değerdir. Bir din adamı olması sebebiyle diğer Budacılar gibi daha çok gittiği yerlerdeki Budacılık hakkında konuşmayı tercih eden Fa Hsien, V. yüzyılın hemen başındaki bazı Türkistan şehirlerindeki günlük hayatı, dinî vaziyeti capcanlı tasvir etmektedir. Seyyahın siyasî hadiselere pek temas etmemesi pek tabiidir. Fa Hsien Seyahatnâmesi’nin tahkikli ve şerhli eski Çince nüshasının Türkistan ile ilgili kısmını Çince metni ile kelimesi kelimesine sunmaya ve böylece tasvirlerdeki canlılığı aksettirmeye ve Çince ifadelerin birebir kontrolünü sağlamaya gayret ettik. Metinde izahata muhtaç noktaların diğer ana kaynaklarla mukayeseni yaptık. Çok zor bir iş olsa da seyyahın gittiği güzergâhın bir haritasını çıkarmaya çalıştık. Maksadımız Türkistan tarihi çalışmalarında istifade edilmek üzere bir tetkikli ve tenkitli bir ana kaynak temin etmektirKeywords : Fa Hsien, Türkistan, Seyahatnâme, Çin Kaynakları, Budacılık