- Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi
- Issue: 47
- 1944 SÜRGÜNÜ SONRASI ÖZBEK TÜRKÇESİNDEN KIRIM TATAR TÜRKÇESİNE GEÇEN KELİMELER ÜZERİNE BİR İNCELEME...
1944 SÜRGÜNÜ SONRASI ÖZBEK TÜRKÇESİNDEN KIRIM TATAR TÜRKÇESİNE GEÇEN KELİMELER ÜZERİNE BİR İNCELEME
Authors : Niyar Kurtbilal
Pages : 195-227
View : 8 | Download : 2
Publication Date : 2019-03-29
Article Type : Research
Abstract :18 Mayıs 1944’te vatanlarından topyekûn sürgün edilen Kırım Tatar Türklerinin büyük bir kısmı 1990’lı yıllara kadar Özbekistan topraklarında yaşamaya mecbur tutulmuştur. 1979 yılında Sovyet yönetimi, vatanlarına gruplar hâlinde dönmeye çalışan Kırım Tatarlarını durdurmak amacıyla Özbekistan’ın Kaşkaderya bölgesindeki iki kasabaya Kırım Tatarlarını yerleştirerek bu bölgeye özerklik statüsünün verilmesini bile tasarlamıştı. Fakat Kırım’a dönmek için mücadele eden Kırım Tatarları tarafından bu teklif kabul görmemiştir. Özbekistan’da yaşayan Kırım Tatarlarının büyük çoğunluğu Taşkent, Semerkant, Kattakurgan, Bekabbat, Çırçık, Fergana, Namangan, Andican gibi şehirlerde ve çevrelerinde bulunmaktaydı. Günümüzde Kırım’da yaşayan Kırım Tatarlarının ekseriyeti yurtlarına ancak 1987’den sonra dönebilmiştir. Bu uzun süre zarfında kendileri gibi Türk ve Müslüman olan Özbeklerle bir arada yaşayan Kırım Tatarlarının Özbek ve genel olarak Orta Asya kültürünün etkisi altında kalmaları kaçınılmazdı. Bunun örneklerini günümüzde Kırım’da yaşayan Kırım Tatar halkının hayatında görmekteyiz. Bu çalışmamızda sürgünden yurtlarına dönebilen Kırım Tatarlarının yazılı kaynaklarına ve günlük konuşmalarına Özbekçe ve Özbekçe yolu ile girmiş alıntı kelimeler tespit edile-rek, onların etimolojik özellikleri üzerinde durulmuştur. Böylece, 1944- 1990 yılları arasında Özbek Türkçesinin hâkim olduğu topraklarda, sürgün dönemi sonrasındaysa yeniden öz yurdunda, fakat artık Rus dilinin konuşulduğu bir ortamda yaşatılan Kırım Tatar Türkçesinin günümüz söz varlığı sorununa dikkat çekilmektedir. Araştırmada toplam 29 tane kelime örnek gösterilmiştir. Bu kelimelerden mantı, samsa, lağman, parvarda, nişalda, sumalâk, şırçay, çakki, zağara (nan), mastava gibi kelimeler yemek adları; cugara tahıl bitkilerinin adı; lağlı, çavgun, dastarhan, çorpaya (çarpaya), söri, ketmen (ketman), körpaça, çapan gibi kelimeler eşya adları; paxta, ğuzapaya, kurak kelimeleri pamukçuluk terimleri; haşar, çataq, tayyar, çarçamaq, hop, hay, mayli gibi kelimler de değişik kavramlar ile ilgilidir.Keywords : 1944 Sürgünü, Kırım Tatar Türkçesi, Özbek Türkçesi, Kırım Tatarları