- Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi
- Vol: 59 Issue: 2
- Kutadgu Bilig’de Kılık ve Kılınç Sözlerinin Kullanım Özellikleri Üzerine
Kutadgu Bilig’de Kılık ve Kılınç Sözlerinin Kullanım Özellikleri Üzerine
Authors : Engin Çetin, Emre Uzer
Pages : 261-284
View : 8 | Download : 1
Publication Date : 2019-12-31
Article Type : Research
Abstract :Kutadgu Bilig’in çağlar aşan edebî ve fikrî gücü yanında geniş söz varlığına sahip bir eser olması, yaklaşık yüz elli yılda eseri çeşitli açılardan ele alan çok sayıda çalışmanın yapılmasını sağlamıştır. Bu çalışmada, eserde kılık ile kılınç sözcüklerinin kullanım özellikleri üzerinde durulacaktır. Makale başlıca üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kılık ve kılınç sözcüklerinin yapısal ve anlamsal özellikleri incelenmiş, sözcüklerin geçmişten günümüze yaşadığı anlam değişiklikleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde bu iki sözcüğün Kutadgu Bilig’deki kullanımları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise eldeki verilerden hareketle değerlendirme yapılarak sonuca gidilmiştir. Her ikisi de kıl- fiiline dayanan kılık ve kılınç sözcüklerine ilk olarak Eski Uygurca metinlerde rastlanır. Bu dönemde az sayıda kullanılan kılık sözcüğü "yaradılış, huy” anlamı taşımaktadır. Kılınç sözcüğü ise Eski Uygurca metinlerde sıklıkla kullanılmıştır ve "iş, eylem, amel” anlamı taşımaktadır. Kutadgu Bilig’de ise sıklık bakımından üstünlüğün Uygurca metinlerdekinin aksine kılık (kılk) sözcüğü lehine değiştiği görülmektedir. Eserdeki bazı beyitlerde kullanılan ifadelerden iki sözcük arasındaki anlam farkı zaman zaman açık olarak hissedilememektedir. Benzer şekilde bazı örneklerde her iki sözcüğün art arda kullanılışı da anlam belirsizliğini artıran bir durum olmuştur. Bu durumda aynı kökten türeyen iki sözcüğün zamanla anlam bakımından yaklaştığı ve Karahanlı Türkçesinin kılınç’tan kılık’a yönelişin bir aşaması olduğu düşünülebilir. Bu çalışmada kılık ve kılınç sözcüklerinin geçtiği yaklaşık 450 beyit incelenerek bu iki sözcüğün kullanım özellikleri değerlendirilmiş, nüsha farklılıkları, kafiye, vezin ve birliktelik kullanımları gibi farklı özellikler ve şairi belirli kalıplar içinde kalmaya zorlayan durumlar göz önünde bulundurularak ilgili beyitlerde söz konusu sözcüğün seçilme nedenleri üzerinde durulmuştur.Keywords : Eski Türkçe, Karahanlı Türkçesi, kutadgu bilig, kılık/kılk, kılınç