- Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi
- Vol: 59 Issue: 1
- Sarı Uygurca Üzerine Etimolojik Denemeler: U-Ü Maddeleri
Sarı Uygurca Üzerine Etimolojik Denemeler: U-Ü Maddeleri
Authors : Özlem Ayazli
Pages : 1-26
Doi:10.26650/TUDED2019-0007
View : 8 | Download : 3
Publication Date : 2019-06-29
Article Type : Research
Abstract :Bu çalışmanın amacı, ileride tarafımdan tamamlanması düşünülen Sarı Uygurca etimolojik sözlüğün "U-Ü” maddelerine katkı sağlamaktır. Bu amaçla, 1957 yılında Sergey Yefimoviç Malov’un yayımladığı Yazık jyoltıh uygurov: Slovar’ i grammatika ve 1976 yılında Tenişev’in yayımladığı Stroy sarıg-yugurskogo yazıka adlı çalışmalarının "U-Ü” maddeleri incelenmiştir. Söz konusu çalışmaların sözlük bölümlerindeki maddeler ve madde içerisindeki cümle örnekleri Türkiye Türkçesine çevrilmiş, çeviri yapıldıktan sonra sözcüklerle ilgili etimolojiler verilmiştir. Sözcükler hem tarihî hem de modern Türk dilleri ile karşılaştırılmıştır. "U-Ü” maddelerine ait toplam 197 sözcük tespit edilmiştir. Sarı Uygurca sözlüklerin "U-Ü” maddeleri çerçevesinde diğer Türk dilleri ile yapılan karşılaştırma sonucunda ortaya çıkan veriler ise şöyledir: Sarı Uygurca ile Kuzey ve Güney Sibirya Türk dillerinde 12 ortak sözcük tespit edilmiştir. Tespit edilen bu sözcükler şunlardır: ulğak, ulug, uttur, uza-, uzruk, uzun, üç, üçür-, üleş-, ürek, ürgen-, ürget-. Sarı Uygurca söz varlığının 32’si Hakasçada, 30’u Altaycada, 27’si Tuvacada, 18’i de Yakutçada saptanmıştır. Ortaya çıkan bu veri yaklaşık değerleri içermekle birlikte Sarı Uygurcanın Güney Sibirya dilleri ile yakından ilgili olduğunu teyit etmektedir. "U-Ü” maddelerinin söz varlığı doğrultusunda bütün modern dillerde ya da dil gruplarında kimi ses değişikleri ile görülen 23 ortak sözcük belirlenmiştir: uç, uç-, ula-, ulgak, ulug, ulus II, unut-, ürk-, ürküt-, uttur, uza-, uzun, uzut-, üç, üçür-, ülem, ülis-, ürek, ürgen-, ürget-, üy, üz-, üzge.Keywords : Sarı Uygurca, etimoloji, Eski Türkçe, tarihî ve modern Türk diller