- TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi
- Issue: 1
- KUZEYBATI ANADOLU (AVUNYA) HALI VE EL DOKUMALARI
KUZEYBATI ANADOLU (AVUNYA) HALI VE EL DOKUMALARI
Authors : Aydın Uğurlu, Eşref Bülent, Servet Senem Uğurlu
Pages : 152-166
View : 6 | Download : 3
Publication Date : 2003-03-01
Article Type : Research
Abstract :Yurtdışında, Anadolu halı ve el dokumaları konusunda yapılmış olan yayınlarda, Kuzeybatı Anadolu kastedilerek, Avunya (Agonya, Agunya) bölgesinde, bugün yörede dokunan halılardan motif ve kompozisyonları ile farklı, günümüzde uygulaması olmayan bir hali grubundan bahsedilmektedir. Bu yayınlarda yapılan çelişkili ve farklı isimlendirmeler nedeniyle konumu netleşmemiş olan, yörenin coğrafi sınırları ve dokumaları hakkında yaptığımız ön araştırmalarda yöre halkının, "Avunya" olarak tanımladığı bölge, genel olarak İda/ Kazdağı'nın kuzeydoğu eteklerinde, il merkezi Çanakkale'nin Anadolu'daki; Lapseki, Çan, Biga, Bayramiç, Ezine ve Yenice ilçelerinin çevrelediği alan içinde olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda Yenice'nin güneyinde Kalkım yerleşim bölgesinde "Agonya Kapısı" olarak bilinen, Kayatepe Köprüsü ile Yenice'de Kalkım, Hamdibey, Pazarköy üçgeni içinde "Agonya Ovası" ve aynı ilçenin Hıdırlar köyünde eski adı "Agonya" olan sıcak su kaynağı (Hıdırlar Kaplıcası) bulunması çalışmalarımızı bu yöne çekmiştir. Yöredeki toplumsal doku, İlkçağ’dan son yıllara dek, farklı grupların oluşturduğu hareketlilik içinde kültürel bütünlüğünü oluşturmuştur. Yörenin kültürel bütünlüğünün oluşmasında bilinen; askeri, stratejik, tarihi bağlamdaki savaşlar ile Troia, Assos, Kyzikos gibi antik kentler uzantısındaki arkeolojik unsurlar yanında pek bahsedilemeyen, çok renkli sosyokültürel etnografik değerler, toplum içinde özelliklerini günümüze kadar korumuşlardır. Yörede kökleri belirsiz zamanlara uzanan yerleşim merkezlerinin olması, etnografik zenginliğin birikimini sağlamış. Ayrıca Doğu-Batı arasında alternatif geçiş yolu üzerinde bulunması nedeniyle de yöredeki etnografik zenginlik çeşitlenerek artmıştır. Bu bağlamda yöreye geleneksel el dokumacılığı ile gelen Yörük ve Türkmenler, karşılıklı kültürel etkileşim sonucunda Avunya hali çeşidinin oluşmasını sağlamışlardır. Yöre halkının geleneksel dokuma alışkanlığı, tarihsel süreçte, yeni yerleşim ve yaşam tarzları doğrultusunda gelişerek, bu konuda yeni merkezlerin önem kazanmalarına neden olmuştur. Bu nedenle Avunya özelliğindeki dokumalar ise zamanla kaybolmuştur. Günümüzde yöredeki geleneksel el dokumacılığı ve hali üretimi, çeşitli proje, kooperatif, vakıf ve özel girişimler boyutunda başarılı şekilde yapılmaktadır. Ancak Avunya halı tipleri unutulmuş, dokumalarından hiç bahsedilmediği için kaybolmaya yüz tutmuştur. Konu ile ilgili çalışma ekibi içinde bilgi derleme ve alan araştırmaları sonucunda elde edilecek bilgiler, projenin araştırma ekibi tarafından, TÜBA-TÜKSEK atölye çalışmalarındaki öneriler doğrultusunda değerlendirilerek erişilebilen Avunya hali ve diğer el dokumalarının envanteri çıkarılarak arşivlenecektir. Yabancı yayınlarda bahsedilen; kendine özgü motif ve kompozisyonları ile Avunya hali grubu örnekleri, yöredeki projemiz çerçevesinde yeniden üretilecek tarzda belgelenerek kaybolmaları önlenecektir. Böylece yörede halen yapılmakta olan halı ve el dokumacılığı üretimi de Avunya hali tipleri ile zenginleşecektir. Aynı zamanda az sayıdaki yabancı yayında, çelişkili ve kısaca değinilen, yöredeki Avunya halı dokumacılığı tekrar literatüre kazandırılacaktır.Keywords : avunya, halı, kaz dağı, geleneksel dokuma