- TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi
- Issue: 6
- Ayvalık Balıkesir Alibey/Cunda Adası Kentsel Mimarlık Envanteri 2005-2006
Ayvalık Balıkesir Alibey/Cunda Adası Kentsel Mimarlık Envanteri 2005-2006
Authors : Ayten Erdem, Rabia Özakin, Uzay Yergün
Pages : 77-97
View : 8 | Download : 4
Publication Date : 2007-09-01
Article Type : Other
Abstract :Balıkesir'in Ayvalık ilçesine bağlı Alibey Cunda Adası manastırları, kiliseleri, evleri, dükkânları, değirmenleri ve homojen kent dokusu ile özgün niteliklerini koruyabilmiş tarihi yerleşmelerimizden biridir. Ada ve çevresine burada yaşayan Rum nüfus tarafından "güzel kokulu ada " anlamında Moshonisia /Moschonesi adı verilmiştir. Osmanlılar ise adayı "Cezire-i Yunda / Yunda Adası veya Yund Adası/ Cunda " olarak adlandırmıştır. 15. yüzyılda Osmanlı yönetimine giren ve Midilli Mutasarrıflığına bağlı bir ilçe olan Cunda, 1862 yılında Ayvalık'tan bağımsız bir belediye, 1908 yılında da bucak olmuştur. Kurtuluş Savaşı sonrasında boşaltılan adaya Lozan Antlaşmasından sonra Girit ve Midilli'den gelen mübadiller yerleştirilmiştir. Cunda adası, 1980 yılından beri "Alibey Adası" olarak anılmaktadır.Ayvalık Belediyesi sınırları içinde bulunan Alibey Adası kentsel "sit" alanı, adanın Ayvalık'a bakan güney kısmında, Cunda yerleşiminin iki mahallesinin sınırları içinde yer almaktadır. Geleneksel yerleşimin tamamını kapsayan kentsel "sit" alanı, Âşıklar Tepesi ile bu tepenin denize doğru uzanan yamaçları ve etekleri üzerinde yer alır. Yerleşmenin ilk kurulduğu yer olduğu düşünülen Âşıklar Tepesinde organik, güneydeki sahilde ve bu sahile inen yamaçlarda ise ızgara planlı sokak düzeni hâkimdir. Tek ya da iki katlı, bitişik düzenli kagir dükkânlardan oluşan ticari merkez, güneydeki sahil bölgesinde uzanır. 18. yüzyıldan 20. yüzyılın ilk yıllarına kadar çoğunlukta olan Rum nüfusun oluşturduğu kent mimarisi, özellikle sahile yakın bölgede, varlıklı sahiplerinin gücünü yansıtır biçimde görkemlidir. 19. yüzyılın ortalarından itibaren inşa edilmiş eklektik üsluptaki evlerde Antikçağ mimarisinin etkileri görülür. Arnavut kaldırımlı sokakların kenarlarında bitişik düzenli, 2 ya da 3 katlı ve taş beden duvarlı olarak inşa edilmiş evlerin en belirgin özellikleri, bir niş içine alınmış anıtsal kapıları, balkonları, çıkmaları, metal destekleri ya da taş konsolları ile pembe renkli Sarımsak taşından yapılmış söveleridir.Türkiye Bilimler Akademisinin TÜBA Türkiye Kültür Envanteri Projesi kapsamında yürütülen Ayvalık Balıkesir Alibey/ Cunda Adası Kentsel Mimarlık Envanter Projesine proje no: B12 2005 yılında başlanmıştır. Projenin birinci dönem alan çalışmasının ilk bölümü 1925 Eylül 2005 ve 12-19 Şubat 2006 tarihleri arasında iki aşamada gerçekleşmiştir. Bu çalışmada, "sit" alanının yalnızca bir bölümü; Taksiyarhis Kilisesi ve çevresindeki geleneksel doku, incelenebilmiştir.Keywords : Ayvalık, Alibey Adası, Cunda, ızgara planlı doku, organik doku, iç sofa/ı konutlar, mağaza katı, kiliseler, değirmenler