- TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi
- Issue: 32
- AYASULUK’TA YENİ KEŞFEDİLEN İKİ YAPI: ZAVİYELİ (TABHANELİ) CAMİLER
AYASULUK’TA YENİ KEŞFEDİLEN İKİ YAPI: ZAVİYELİ (TABHANELİ) CAMİLER
Authors : Mustafa Büyükkolanci
Pages : 47-64
Doi:10.22520/tubaar.1275350
View : 89 | Download : 102
Publication Date : 2023-08-01
Article Type : Research Article
Abstract :UNESCO Dünya Kültür Mirası Efes’in çevresindeki ilk yerleşim MÖ 7. bine kadar inmektedir. Efes, Antik Dö¬nem’de İonia’nın önemli liman kentlerinden biri ve Roma İmparatorluk Çağı’nda Asia Eyaleti’nin başkentidir. MS 7. yüzyılda Aziz Yuhanna Kilisesi’nin olduğu Ayasuluk Tepesi’ne taşınan Bizans Dönemi Efesi’nde 1304 yılından sonra Türk Dönemi başlamıştır. Kale kent "Ayasuluk” adıyla 1348-1390 yılları arasında Aydınoğulları Beyliği’nin başkenti olmuş ve bu dönemde liman ve ticaretin olanaklarıyla büyümüştür. Bu dönemde Ayasuluk’ta başta İsabey Camii olmak üzere çok sayıda mescit, hamam, zaviye ve türbe inşa edilmiştir. 1700 yıllarına kadar ayakta kalabilen bu yapıların bazıları zaman içinde yıkılmış, bazılarının isimleri unutulmuş olsa da sağlam kalabilmiştir. Bu makalede konumuzu oluşturan iki yapı Ayasuluk Dış Kalesi’nin dışında (güneyinde) kent merkezinde İsabey Camii’nin güney-doğusunda Kılıçaslan ile Alpaslan mescitlerinin arasında yer alan ve şimdiye kadar bilinmeyen iki yapıdır. Yapıların ayakta olduğu döneme ait gravür ve fotoğraflar makalemizin ana unsurları olmuştur. 1673, 1680 ve1845 yıllarına ait üç gravür ile 1872, 1890 ve 1915 yıllarına ait fotoğraflar ve 1896-97 yıllarına ait Ayasuluk haritaları bu yapıları tanımamıza yardımcı olmuşlardır. Makalemizin amacı, Efes’in önemli bir bileşeni olan Ayasuluk kent merkezindeki iki yapıyı gezginlerinin gravürleri ve fotoğraflarından yararlanarak tanımlamaya çalışmaktır. Bu amaçla gezginlerin bıraktığı belgeler kronolojik olarak ele alınmış ve detaylandırılmıştır. Daha sonra yapıların kimliğiyle ilgili öneriler getirilmiş ve benzerlikler araştırılarak tarihlenmelerine çalışılmıştır.Keywords : Efes, Ayasuluk, Aydınoğulları Beyliği, Zaviyeli Cami, Tabhaneli Cami, Medrese